Zo schrijf je een diverse groep personages

De laatste jaren besteden de media veel aandacht aan diversiteit in de literatuur. Sommige mensen vragen om meer representatie; andere schuiven diversiteit af als een onzinnige trend.

Diversiteit betekent verscheidenheid: een diverse cast is dus een groep personages die allemaal van elkaar verschillen. Maar hoe schrijf je deze verscheidenheid en waarom is dat eigenlijk belangrijk?

---

Onderscheid tussen de personages

Diversiteit heeft twee belangrijke functies in de literatuur. De eerste functie is het creëren van onderscheid tussen de personages. De lezer haalt ze makkelijker uit elkaar als de één dik is en de ander dun, de één krullen heeft en de ander steil haar, de één Ricardo heet en de ander Juul.

Persoonlijkheid is het belangrijkste

De allerbelangrijkste vorm van diversiteit is het verschil in persoonlijkheid. Zorg ervoor dat ieder personage een andere combinatie aan karaktertrekken heeft en op een andere manier naar de wereld kijkt.

Aandacht aan onderbelichte groepen

De tweede functie van diversiteit is het representeren van onderbelichte groepen. Dit kan elke groep mensen zijn die vaak vergeten wordt of aan de marges blijft in fictie: denk aan ouderen, transgenders, caravanbewoners of mensen met een donkere huidskleur. Voor deze groepen mensen is het fijn om te lezen dat zij er ook bij horen. Voor mensen buiten deze groepen heeft het als voordeel dat zij gewend raken aan mensen die 'anders' zijn.

Maak je personage meer dan zijn groep

Zorg er bij het schrijven voor dat jouw personages niet enkel gedefinieerd worden door een groep waartoe ze behoren. Dit is namelijk saai om te lezen en versterkt stereotypen. Vraag je dus af welke relatie het specifieke personage heeft tot zijn groep en, nog belangrijker, welke unieke kenmerken hij heeft die ongerelateerd zijn aan deze groep.

Probeer jij cliché's te vermijden? Overdrijf hierin niet: je hoeft het stereotype niet om te draaien om een goed personage te schrijven. Een kleinere afwijking of toevoeging is vaak sterker.

Vergeet de overeenkomsten niet

Een groep personages heeft nooit alleen maar verschillen. Geef ze ook innerlijke en uiterlijke overeenkomsten. Een groep met drie donkerharige en twee blonde personages voelt realistischer dan een groep waarin ieder personage een andere haarkleur heeft. En je mag best twee kletskousen, twee bangeriken of twee mensen met dezelfde handicap in een groep verwerken. Misschien is de ene rolstoelgebruiker een kletskous en een bangerik en is de ander stil maar dapper.

Geef een 'divers' personage positieve en negatieve eigenschappen

Komt één van jouw personages uit een onderbelichte groep? Let dan op dat dit personage zowel positieve als negatieve karaktereigenschappen heeft, net zoals je met ieder ander personage zou doen. Zonder negatieve eigenschappen voelt het personage geforceerd (te perfect) of juist leeg en karakterloos. Zonder positieve eigenschappen lijkt het alsof jij deze groep negatief afbeeldt, tenzij andere personages uit deze groep dit weer recht trekken.

Streep geen checklijstje af

Voel je vooral niet geforceerd om extra diversiteit aan jouw verhaal toe te voegen. Je kunt niet iedere bevolkingsgroep, subcultuur en identiteitskenmerk in jouw verhaal verwerken. Doe vooral je eigen ding. Divers schrijven omdat je denkt dat het 'moet' of om een trend te volgen is geen goed idee: als jij je geforceerd voelt, zul je minder plezier hebben in het schrijven en komt je verhaal ook geforceerder over.

Ben jij juist nieuwsgierig om diverser te schrijven? Let een keer op welke groepen ontbreken in je verhaal en experimenteer hiermee. Wat zou er aan het verhaal veranderen als het hoofdpersonage dik was? Of als de prinses twee koningen als vaders had? Kies de leukste en meest passende veranderingen uit, die jouw verhaal intact houden of interessanter maken.

Onderzoek doen?

Schrijf je over iemand uit een minderheidsgroep, zorg er dan voor dat je goed genoeg geïnformeerd bent over deze groep om over dit personage te schrijven. Dit kun je doen door je in te lezen of door ervaringen van jezelf en anderen te bekijken. Soms is onderzoek essentieel voor jouw verhaal; soms volstaat het om je goed in te leven in het personage.

Hoeveel informatie je nodig hebt, hangt af van de context binnen jouw verhaal. Is de groep in kwestie erg specifiek en uit de werkelijkheid gegrepen, zoals Turkse arbeidsmigranten in de jaren '60, dan is onderzoek extra belangrijk. Speelt jouw verhaal zich juist in een zelfverzonnen setting af, dan kun je veel meer zelf invullen en is onderzoek optioneel. Kijk ook welke rol de minderheidsgroep speelt binnen je verhaal: draait het hele verhaal om een hoofdpersonage dat worstelt met haar handicap, dan heb je meer informatie nodig dan in een avonturenverhaal over vijf kinderen waarvan er eentje in een rolstoel zit.