Schrijfwandeling van de Maand: geschiedenis en portret

Antwerpen is niet alleen de favoriete dag- en weekendbestemming van hordes Nederlanders, maar ook een van de meest bruisende Vlaamse steden, met alles wat een stad een stad maakt: zuivere schoonheid naast perfide lelijkheid, nerveuze drukte en de rust van grote lege pleinen. Een stad waar je inspiratie van krijgt.

Antwerpen Centraal

Europese hoofdstations markeren de plek waar de stad aan het eind van de negentiende eeuw ophield. Zo ook in Antwerpen, waar in 1873, aan de rand van de oude stad, Antwerpen Centraal werd gebouwd. ‘De spoorwegkathedraal’, noemen de Antwerpenaars het station wel eens, en het is niet moeilijk om te zien waarom. Kijk maar om je heen in de grote oude hal, maar ook naar het front met zijn twee hoofdtorens, barokke kantelen en de grote koepel.
Het gebouw kan de verbeelding flink prikkelen. De dichter Benno Barnard herinnerde zich als kind die torentjes, toen hij met zijn ouders per trein naar Antwerpen reisde. “Ik kende hun getal, nog zoveel torentjes tot het station dat overal ter wereld stond maar niet in Nederland.” (Voor de rest van zijn verhaal: zie www.dbnl.org/tekst/_nie012198601_01/_nie012198601_01_0014.htm)

Oefening 1

Gebruik je verbeelding. Bedenk wat dit gebouw allemaal kan zijn: paleis, kathedraal, warenhuis, stad-in-een-stad. Geef je geest de ruimte, en laat je meevoeren in dit onbekende gebouw. Geef ons, die niet in Antwerpen zijn geweest, een reisbeschrijving van dit bizarre oord dat je bedacht hebt. Houd het kort, niet meer dan 750 woorden gebruiken.

Antwerpse Zoo

Verlaat Antwerpen-Centraal vanuit de hoofdingang en je komt op het Astridplein, waar de laatste jaren een complete ondergrondse parkeergarage werd aangelegd. Rechts zie je de ingang van de Antwerpse Zoo. De oude dierentuin stamt uit de eerste helft van de negentiende eeuw, en dat is aan alles te zien. Bijzonder is dat er hier als eerste dierentuin in Europa een Okapi kwam. Dat kwam omdat deze giraffe-met-korte-nek (met van achteren de strepen van een zebra) voornamelijk in de wouden van Congo voorkomt – de voormalige Belgische kolonie. In deze dierentuin wordt tot op de dag van vandaag het Stamboek van de okapi bijgehouden. Het beest werd pas in 1901 ontdekt – zeer laat voor zo’n groot zoogdier. Het dichte oerwoud van Congo bleek lange tijd afdoende voor de kortnekkige giraffe om zich onzichtbaar te wanen.

Oefening 2

Schrijvers als Anton Koolhaas gebruiken het perspectief van het dier om van alles te kunnen vertellen over de wereld, de dieren en de mensen, zonder platgetreden paden te bewandelen. Daarbij speelden de gevoelige zintuigen van de dieren altijd een belangrijke rol. Ze konden nu eenmaal horen en ruiken wat wij nauwelijks meer horen of ruiken.

Kipdorp

Je kunt op twee manieren naar het oude centrum van Antwerpen: via de loper, of via de achterdeur. De rode loper is de Keyserlei, die overgaat in de Meir – allemaal met prachtige negentiende-eeuwse gebouwen, waar luxe winkels het publiek verleiden. De achterdeur is via de Carnotstraat met zijn belwinkels en avondmarkten, en de Franklin Rooseveltplaats met lawaaiige bussen, trams en de flyover van de Italië- naar de Frankrijklei. We gaan onder de flyover door naar Kipdorpbrug en wandelen vervolgens de Sint-Jacobsmarkt in, op weg naar Kipdorp.

De korte wandeling die we nu afgelegd hebben (vanaf de flyover) leidt ons in het middeleeuwse Antwerpen, de stad die in 1576 door de Spanjaarden werd leeggeplunderd en in 1585 door de Spaanse bezetter ingelijfd, waarna de helft van de bevolking naar Nederland vertrok, zodat Amsterdam de belangrijkste stad van de lage landen werd. Pas in de zeventiende eeuw begon deze buurt weer te leven, toen patriciërs en kooplui zich hier vestigden.

Oefening 3

Kipdorp was vroeger een prestigieuze buurt voor de rijkere Antwerpenaren. Dat is nog goed te zien aan het pand aan Kipdorp 50, een historische patriciërswoning die later kantoorgebouw werd en nu verbouwd is tot appartementencomplex. Het gebouw werd ooit gebouwd in de stijl van Lodewijk XVI.
Maak een ode aan dit fraaie gebouw, dat zo gemangeld en onttakeld is. Steek het gebouw een hart onder de riem. Schrijf het gedicht uit en declameer het op luide toon in de straat.

Groene Waterman

In de Wolstraat 7 bevindt zich de beroemde boekhandel De Groene Waterman, met als buurman het al even beroemde antiquariaat Demian. Antwerpen is, anders dan bijvoorbeeld Amsterdam, niet bezaaid met prachtige boekhandels en antiquariaten, maar de kop van de Wolstraat is wat dit betreft een gunstige uitzondering.

In 2004 was Antwerpen een jaar lang Wereldboekenstad, onder auspiciën van Unesco. Stadsdichter Tom Lanoye zorgde ervoor dat de Boerentoren op de hoek van de Meir, de Eiermarkt en de Schoenmarkt bedekt werd met een enorm gedicht (650 vierkante meter) dat zijn liefde betuigde aan de Antwerpse kathedraal.

Oefening 4

Ga een van de boekhandels binnen en koop een boek van een van je geliefde schrijvers. Zoek een café hier in de buurt, en blader, lees, en bedenk waarom je deze schrijver zo goed vindt. Wat is het dat je zo bekoort?
Schrijf een column waarin je je liefde voor de schrijver betuigt. Houdt het klein: probeer niet alles te benoemen en te beschrijven, maar zoek een detail waaromheen je je column kunt schrijven: een passage, een stijlkenmerk, een bijzonder personage, een beeld.

Kathedraal

De oude kathedraal van Antwerpen aan de Groenplaats is gewijd aan Maria, en heet dan ook officieel de Onze Lieve Vrouwekathedraal. Het is de grootste gothische kerk van de lage landen en werd in fasen gebouwd tussen 1352 en 1530.

Oefening 5

Schrijf een monoloog naar aanleiding van het schilderij. Concentreer je daartoe op een van de hoofdpersonen rond Jezus. Wat denkt en voelt diegene? Wat gaat er in hem of haar om? Wat valt je op, aan zijn of haar blik, de houding? Maak nu een monoloog waarin je die gevoelens tot uiting probeert te brengen.

Groenplaats

Wat opvalt hier op de Groenplaats en in de straatjes rond de kathedraal zijn de vele opschriften, reclames en graffiti. Kijk maar goed om je heen. Schrijf op wat je opvalt, treft of intrigeert. Vreemde teksten, woorden, beelden die je ziet.

Met deze woorden kun je een ready-made maken: een gedicht met gevonden teksten. Zo maakte de dichter Armando een gedicht van teksten uit een Karl May-strip:
‘Hij had bloed gespuwd en twee tanden verloren,
wel een bewijs
dat mijn kolfslag niet bepaald een liefkozing geweest was.’

Oefening 6

Schrijf met de woorden en de flarden van zinnen die je hier vond een collagegedicht. Schik en schrap de woorden, regels en tekstfragmenten tot er vanzelf betekenis ontstaat. Voeg niets toe. Zoek en schuif tot het gedicht echt iets uitdrukt.

Café Antwerpen

Cafés, cafés, restaurants en nog meer cafés. Overal in deze buurt, langs de Grote Markt, de Suikerrui, de Handschoenenmarkt, de Oude Koornmarkt en de straatjes ertussenin wordt het leven gevierd met drank en spijzen. Zoek het mooiste, intrigerendste, raarste café op dat je ziet. Let vooral op de gasten: waar zitten de boeiendste Antwerpenaren?

Oefening 7

Observeer de ruimte en de klanten. Hoe zijn ze gekleed? Hoe praten ze? Hoe zitten ze zitten, hangen ze, staan ze? Hoe ziet de ruimte eruit, hoe zou je de sfeer willen omschrijven. Gebruik nu je verbeelding. Waar komen de stamgasten vandaan? Wat doen ze? Hoe zag het hier vroeger uit?

We gaan een portret maken in woorden. Zoek eerst naar een sfeer, een gevoel: zwartgallig, erotisch, vervallen, uitgelaten, agressief, liefelijk? Beschrijf de ruimte en de mensen in die sfeer. Kleur de realiteit met je gevoel. Zoek de juiste woorden.

Maak nu een tekstschilderij van een van de stamgasten. Waarom is hij hier, wat komt hij doen? Probeer de ziel van Antwerpen te vangen in je portret.

En met deze laatste opdracht beëindigen we deze schrijfwandeling in Antwerpen.