Schrijfwandeling van de Maand: Oude binnenstad Utrecht

Utrecht is een van de actiefste schrijfsteden van de lage landen. Nergens zijn zoveel schrijfcafés, workshops, open podia en debutanten als in de Domstad. Geen wonder dat de stad zo’n groot literair verleden heeft.

Meer schrijfwandelingen om Nederlandse en Vlaamse steden al schrijvend te ontdekken? Word lid van Schrijven Magazine Plus en krijg toegang tot onze volledige database (en nog veel meer!).

Moreelsepark

‘Hoog Catherijne laat je winkelhart sneller kloppen’, is reclamespreuk die het publiek naar de betonnen winkelkolossen rond Utrecht Centraal moet lokken. Waar het winkelhart sneller klopt, bloedt het schrijvershart dood, en vandaar dat we zo snel mogelijk de geuren van Vlaamse friet en de Chinese McDonalds Charlie Chiu achter ons laten.

We nemen een van de eerste uitgangen rechts (Godebaldkwartier) en dalen de trappen af om in het Moreelsepark uit te komen. Dat Moreelsepark is een piepklein groenstrookje temidden van de nerveuze grote stad met al zijn auto’s, bussen en treinen. Als we even bijkomen op een van de schaarse bankjes zien we in de verte een merkwaardig hoog stenen gebouw, dat door Utrechters De Inktpot wordt genoemd. In het dagelijks leven was dit lange tijd ‘Hoofdgebouw III’ van de Nederlandse Spoorwegen, nu is het een momument. Maar liefst 22 miljoen stenen werden er van 1918-1922 voor dit typische Nederlands-modernistische gebouw gemaakt.

Zo’n gebouw, met NewYorkse allures, verdient lof. Je zou het bijna uitschreeuwen, hier op de rand van het Moreelsepark – wat een prachtig staaltje modernistisch vooruitgangsdenken. En dan die Ufo op het dak: alles straalt ‘toekomst’ uit, ook al is het de toekomst van gisteren. Gebouwen werden vaak toegezongen in gedichten. Dat gebeurde al in de tijd van P.C. Hooft en Vondel, toen er al tal van grote gebouwen werden toegezonden. Over het stadhuis van Amsterdam schreef Vondel ‘Inwydinge van t Stadthuis t Amsterdam’. In zo’n gedicht probeer je niet alleen het gebouw te beschrijven, maar ook de essentie ervan weer te geven, en het gevoel dat je er bij krijgt. Al met al is het motto van Gedichtendag 2008, ‘Dingen in gedichten’ zeer van toepassing op dit gebouw.

Schrijf een lyrisch gedicht over het gebouw. Zwaai de lof over De Inktpot en overtuig de lezer van je visie op dit monumentale pand.

Mariaplaats

Van het Moreelsepark en De Inktpot steken we bij het Moreelseviadcut de drukke Catharijnebaan over naar de Mariaplaats. Hier stond vroeger de Mariakerk, een prachtige elfde-eeuwse Romaanse kerk die ook wel Maria Marior genoemd. Van de kerk is nu alleen nog een kloostergang over. Waar Amsterdam de wereldse hoofdstad was, daar was Utrecht de Roomskatholieke hoofdstad van Nederland – en nog steeds. Kijk naar de contouren van de oude kerk, en de ingenieuze manier waarop de stadsbewoners deze plek hebben overgenomen.
De kerk heeft een wereldse pendant gekregen op Mariaplaats nummer 11 en 12 waar een van de bekendste café’s van Utrecht gevestigd is, ‘Stairway to Heaven’, opgericht door Henk Westbroek van Nederpopband Het Goede Doel (‘België’, ‘Vriendschap’). De Hemelse Trap verwijst niet alleen naar de kerk, maar uiteraard vooral naar het wereldberoemde nummer van de Engelse popgroep Led Zeppelin, met de bekende openingstekst: ‘There's a lady who's sure / all that glitters is gold / And she's buying a stairway to heaven.’

Ga het café binnen om even bij te komen. Laat de omgeving op je inwerken, terwijl je een kopje koffie of thee tot je neemt. De liedtitels van Het Goede Doel en Henk Westbroek zijn prachtig. Wat te denken van ‘Waar ze loopt te wandelen’ of ‘Zelfs je naam is mooi’.

Laat je door de omgeving inspireren en verzin enkele poëtische liedtitels à la Henk Westbroek. Komt er ook een refrein op? Schrijf die uit. Lever in bij de barkeeper, met het vezoek door te geven aan Henk.

Oudegracht

Via de Zadelstraat – een van de leukste winkelstraten in dit gebied – komen we bij de Oudegracht. De unieke werfkelders zijn ontstaan toen men de sluizen in 1275 eindelijk in orde kreeg en het waterpeil onder controle kwam. Daardoor konden de bewoners van de panden aan deze gracht hun kelders doortrekken en een werfje aanleggen. Een groot deel van het jaar zijn nu hier de terrassen van cafés en restaurants geopend.
We lopen naar het zuiden, de gracht af, voorbij de Havestraat en de Zaansteeg tot we bij nummer 231 komen. Dit is waarlijk een kunstzinnig gebouw: hier woonden niet alleen de schilder Pyke Koch en enkele andere kunstenaars, maar ook de dichters Martinus Nijhoff en Jan Engelman.
Opvallend is dat alledrie in de jaren dertig en veertig ijverden voor een lossere seksuele moraal. Nijhoff en zijn vrouw hadden meerdere relaties, en Engelman had ‘bijzondere avonden’ met Vestdijk, Bloem, ‘Klaartje’ en ‘Zwaantje’ (o la la). Het motto aan de Oude Gracht was ‘laissez faire’. Over promiscuïteit en allerhande bijzondere seksuele varianten hoefde men in eigen kring geen geheim te maken.

Schrijf een verhaal dat speelt in dit gebouw, in de jaren dertig, waarin een paar van deze jonge dichters en kunstenaars een rol spelen. Laat het verhaal gaan over seksuele moraal, zonder in details te treden. Suggereer een broeierige sfeer, gefluister, boudoirgordijnen, etc etera. Maak er een echt verhaal van: iemand overkomt iets heel bijzonders, voor de eerste keer.

Café Orloff

We steken de Oudegracht over bij de Hamburgerbrug (even terug vanaf het huis van Engelman en Nijhoff) en lopen aan de andere kant van de Oudegracht terug naar het Wed. Daar op de hoek vinden we café Orloff, een literair café waar Utrechtse dichters als Ingmar Heytze van Vrouwkje Tuinman regelmatig bijeenkomen of gewoon een kopje koffie drinken.

Neem even plaats aan een van de tafeltjes en kijk goed om je heen. Schrijf nu een literair nonfictie-verhaal over dit café: een reisreportage à la Paul Theroux of Cees Nooteboom. Maak er iets spannends van, alsof je op ontdekkingsreis bent. Probeer de essentie van deze plek te vinden. Gebruik literaire middelen om ons ín dit café te brengen, zonder dat we er geweest zijn. Welke van je zintuigen (horen, ruiken, zien, voelen, proeven) wordt het meest geprikkeld? Gebruik dat zintuig om het verslag te schrijven.

Servaasbolwerk

We steken door via Wed en Trans naar de Nieuwegracht (ook wel: Nieuwegracht aan de Werf), ook al zo’n prachtige boomomzoomde gracht. We lopen de gracht af naar het zuiden tot we bij het parkje aan het Servaasbolwerk terechtkomen, met de overblijfselen van het oude Agnietenklooster en het Centraal Museum. Wat opvalt is vooral de groenheid van deze omgeving. Waar in zo’n oud deel van de stad vind je zoveel prachtige, oude bomen?

Schrijf een dialoog vanuit het perspectief van twee van deze bomen. Wat denken, voelen, weten de bomen op deze plek? Wat zien ze? Hoe zien ze ons, mensen? Of zien ze ons helemaal niet, hebben ze alleen oog voor elkaar, voor de lucht en de oude grond onder hem? Probeer ook in de taal, de woorden en het ritme de boom te laten weerklinken.

Gansstraat

W.G. van der Hulst. Wie kent hem niet? De grote kinderboekenschrijver van beroemde werk als Gerdientje, Rozemarijntje, In de Soete Suikerbol. Wie op een School met den Bijbel of een Christelijke basisschool heeft gezeten, is kent de suikerzoete maar goed geschreven kinderverhalen met oplages in de tien- en honderdduizenden (zie ook www.wgvandehulst.com). Op Gansstraat 1 ligt het geboortehuis van W.G. van der Hulst.
In de Soete Suikerbol gaan over een dikke bakker, diens overijverige nerveuze vrouw, het hulpje Louw, met wie in deel 1 een grapje wordt uitgehaald die uiteindelijk leidt tot een spannende reis naar het Noorderland, waar een ongelukkige koning woont.
Zie http://www.jeugdsentimenten.net/2005/01/13/in-de-s...

Schrijf een kinderverhaaltje, waarin de hoofdrol is weggelegd voor een dikke goedmoedige bakker, zijn schriele vrouw en een dommig hulpje. Vooruit: maak er een slager van, een fietsenmaker of een massagesalonhouder. Als ze maar met z'n drieën zijn: de goedmoedige, de kritische en de dommige.
Een van hen gaat de ander een poets bakken, maar dat keert zich tegen hem. Kwaad straft zich immers altijd vanzelf. Moralistisch of niet: kies je eigen stijl, toon en thematiek. Als er maar een poets wordt gebakken die mis gaat.

Ledig Erf: Louis Hartloopercomplex

Dit voormalige politiebureau in Amsterdamse School-stijl is sinds 2004 een bioscoop/cultureel centrum, met vier zalen, een café-restaurant en een auditorium. Het gebouw uit 1926 werd na de renovatie (geïnitieerd door filmregisseur Jos Stelling) genoemd naar Louis Hartlooper, een zogenaamde filmexplicateur uit de jaren twintig en dertig. Zo’n explicateur legde uit wat er in de stomme film gebeurde – lang niet iedereen kon toen begrijpen wat er allemaal op het doek te zien was.
Binnenin is getracht de sfeer van de jaren twintig van de vorige eeuw te herstellen. Filmposters, tiffanylampen en houten stoelen dompelen de bioscoopzalen en het café-restaurant in de jaren twintig.

Observeer de mensen om je heen - het publiek, de obers, en de andere medewerkers. Verzin over twee van hen een scenario voor een korte film. De twee hebben een geheim die anderen niet mogen weten. Fantaseer wat dat geheim zou kunnen zijn. Schrijf nu het scenario uit.