De gereedschapskist van de schrijver: de kracht van foreshadowing

Foreshadowing is het geven van kleine hints in je verhaal naar zaken die nog gaan komen. Soms wordt in het Nederlands wel eens 'voorafschaduwing' gezegd, maar vaker gebruikt men de Engelse term. In deze Gereedschapskist van de schrijver gaan we in op de kracht van foreshadowing.

In concrete zin kan foreshadowing van alles zijn: een detail in een beschrijving, een stukje dialoog, of zelfs een hele scène. Het gaat om het doel waarmee dit detail juist op die plek is neergezet: om alvast een zaadje te planten in de gedachten van de lezer waar je later op terug kan grijpen.

Hinten naar een onthulling

Als je een detectiveverhaal schrijft, of iets anders waar een grote onthulling in voorkomt, kun je haast niet om foreshadowing heen. Je gebruikt het om door het verhaal heen kleine hints te geven over wat er aan de hand is. Een zeer oplettende lezer zou alles misschien bij elkaar kunnen puzzelen, maar dat is niet het doel van foreshadowing: het zorgt ervoor dat als de onthulling uiteindelijk komt, alles logisch op zijn plek valt. Natuurlijk heeft de butler het gedaan: ineens begrijpen we waarom hij in hoofdstuk twee zo driftig zijn handen stond te wassen.

Karaktereigenschap laten zien

Er zijn meer situaties waarin foreshadowing van pas kan komen, bijvoorbeeld om een eigenschap of vaardigheid van een personage vast te leggen lang voordat die een essentiële rol in het verhaal speelt. Stel dat een personage tegen het eind van het verhaal een website hackt om een probleem op te lossen, dan moeten haar computervaardigheden eerder in het verhaal al naar voren zijn gekomen, anders voelt het als een te gemakkelijke oplossing van de schrijver.

Hetzelfde geldt voor negatieve eigenschappen. Als een personage in de problemen komt door zijn claustrofobie, dan is het sterker wanneer hij bijvoorbeeld vroeg in het verhaal om die reden de trap heeft genomen in plaats van de lift.

De setting introduceren

Als je verhaal zich in een voor de lezer niet alledaagse setting afspeelt, kan het storend zijn wanneer een opvallende groepering, locatie of ander element halverwege ineens wordt opgevoerd en meteen een belangrijke rol speelt. De lezer moet dan zijn beeld van de setting bijstellen. Dit komt vooral voor in fantasy en gerelateerde genres: als de hoofdpersonen halverwege het verhaal worden overvallen door orks, helpt het om de setting meer 'kloppend' te laten aanvoelen als die orks eerder al eens genoemd zijn. Hetzelfde geldt echter ook voor verhalen die zich in een andere cultuur of op een onbekende plek afspelen. Behalve dat de gebeurtenissen in je verhaal meer samenhang krijgen als je belangrijke informatie al eerder door het verhaal heen weeft, is het ook zonde als je een spannend of dramatisch moment moet onderbreken om uitleg over de setting te geven.

Uiteraard geldt dit alleen voor situaties waarin de hoofdpersoon al bekend is met de setting. Als het voor hem of haar net zo'n verrassing moet zijn als voor de lezer, dan hoef je geen foreshadowing te gebruiken - hoewel het spannend kan zijn om alvast een tipje van de sluier op te lichten. Een grote voetafdruk geeft nog weinig weg, maar valt op zijn plek wanneer de orks verschijnen.

Door Anna Mattaar