De gereedschapskist van de schrijver: onthullingen

Deze week in De gereedschapskist van de schrijver: onthullingen. Het is een populair gegeven in verhalen: ineens wordt er iets onthuld wat het hele verhaal tot dan toe op zijn kop zet. Hoe maak je effectief gebruik van onthullingen in je verhaal?

Er zijn kleine en grote onthullingen. Soms wordt de informatie maar een paar scènes lang achtergehouden, en soms bouwt het hele verhaal op naar een grote onthulling op het einde. De techniek is voor beide ongeveer hetzelfde, al is het risico veel groter wanneer het hele verhaal staat of valt bij het succes van de onthulling.

Houd niet te veel achter

Het gevaar van onthullingen is dat je als schrijver te veel wil achterhouden. Belangrijk is dat de keuze om informatie geheim te houden spanning toevoegt, en niet wegneemt. In een spannend verhaal wil de lezer weten wat er gaat gebeuren, maar daarvoor moet hij wel het idee hebben dát er iets kan gaan gebeuren. Als je verhaal gaat over een ogenschijnlijk normale vrouw die niets anders doet dan de hond uitlaten en naar kantoor gaan, zullen je lezers het verhaal wegleggen lang voordat blijkt dat ze eigenlijk een seriemoordenaar is die angstvallig haar identiteit geheim houdt voor de politie, terwijl ze elke dag met de hond de plek controleert waar de lijken zijn begraven. En dat is zonde.

Zorg voor een goede opbouw

Het kenmerk van een succesvolle onthulling is dat de lezer het niet verwacht, maar wel direct accepteert. Dat kan alleen met een zorgvuldige aanloop. Tot het moment van de onthulling zijn er allerlei puzzelstukjes die net niet helemaal lijken te passen, maar die met de nieuwe informatie geloofwaardig verklaard worden. Als de onthulling volledig uit de lucht komt vallen, zal de lezer het minder snel accepteren. Sterker nog: het kan de rest van je verhaal ongeloofwaardig maken, als het gedrag van de personages niet aansluit op wat er werkelijk aan de hand was.

Geef voldoende hints

Het is dus belangrijk om hints te geven. Vaak zijn die hints makkelijk te bedenken door je in te leven in de personages. Als de man van je hoofdpersoon al die tijd al vreemdgaat, zal hij zenuwachtig reageren op ogenschijnlijk onschuldige opmerkingen. Wees niet bang om duidelijke, concrete hints te geven. Als je te vaag bent, heeft de lezer alsnog geen houvast om zich in te leven in het verhaal.

Zorg dat alles lijkt te kloppen

Je wil natuurlijk niet met je hints de informatie al te vroeg weggeven. Het hoeft geen probleem te zijn als de lezer het al kan raden: zolang er meerdere opties openblijven, vinden de meeste lezers het juist leuk om hun vermoedens bevestigd te zien. Of je dat nou wil of niet, het is altijd een goed idee om te zorgen dat je hints op het moment zelf een logische verklaring lijken te hebben. Vaak kun je daarvoor de gedachten en vermoedens van je hoofdpersoon gebruiken. Op die manier klopt het hele verhaal, maar na de onthulling klopt het nog net een beetje meer.

Onthullingen over de hoofdpersoon

Vaak hebben onthullingen betrekking op andere personages dan de hoofdpersoon: de vreemdgaande man, de bondgenoot die eigenlijk een spion is, de antagonist die een verdwenen familielid blijkt te zijn van de hoofdpersoon. Informatie achterhouden over je hoofdpersoon is moeilijker, maar het kan wel. De grootste uitdaging is dat het personage logischerwijs zou nadenken over wat er aan de hand is. Probeer dat niet te voorkomen, en blijf ook niet te vaag. Gebruik specifieke details die nog niet het hele plaatje laten zien, laat het personage zich gedragen naar de werkelijke situatie, en suggereer (zonder het letterlijk te zeggen) een andere, logische verklaring voor je hints.

Door Anna Mattaar