Cottonbro via Pexels

Oude dagboeken gevonden? Zo maak je er een boek van!

Peter de Rijk

1 maart 2021 - 15:07

Boeken die zijn gebaseerd op oude dagboeken of briefwisselingen doen het uitstekend in de boekhandel. Denk aan Oorlog en Terpentijn van Stefan Hertmans of ’t Hooge Nest van Roxane van Iperen. Maar het is nog niet zo eenvoudig om van dat historische materiaal een goed boek te maken. Wij vroegen de ervaren redacteur Peter de Rijk uit te leggen hoe je dat doet.

De vondst

Brieven, dagboeken, agenda’s en ansichtkaarten van overleden ouders, grootouders of familieleden worden vaak bij het leegruimen van hun huis gevonden. Beschroomd wordt de hartstochtelijke post met plaatsvervangende schaamte gelezen. Het dagboek van vader of opa, geschreven ten tijde van de politionele acties of de Tweede Wereldoorlog wordt doorgebladerd. En de lezer van deze, oorspronkelijk niet voor publicatie bedoelde ontboezemingen, vraagt zich al snel af of hij het niet voor een roman zal gebruiken.

Zelfs wanneer de schrijver van de aantekeningen of correspondentie toestemming gaf het als uitgangspunt voor een roman te gebruiken, blijft het een probleem er een boeiend boek van te maken.
Want hoe breng je een personage tot leven met nogal eenzijdige informatie? En hoe laat je hem in zijn waarde? Roxane van Iperen is daar heel helder over.

‘Ik moest dat beeld van al die deskundigen die zouden meelezen en kritiek hebben van me afschudden. Eerst wilde ik overal bronnen, voetnoten en citaten in mijn verhaal aanbrengen om maar aan te geven hoe goed ik het had uitgezocht. Uiteindelijk dacht ik: ik moet er lak aan hebben. Ik ben jaren bezig geweest alles uit te zoeken, en hoe ik het vervolgens opschrijf is mijn keuze.’

Van Iperen noemt meteen de belangrijke struikelblokken die je in veel romans, gefundeerd op gevonden bronnen, tegenkomt. Keer op keer stuit je op Wikipedia-kennis, een overvloed aan jaartallen, niet ter zake doende foto’s, noten, citaten en bronnen. Al deze goedbedoelde informatie zorgt ervoor dat ieder leven in een roman verdwijnt. Het levert een hybride roman op, ergens halverwege een poging tot literatuur en een historisch verslag. Van alles iets, is van iets niets.