'Meer efficiënt' en andere anglicismen: wanneer je dit wél gebruikt

Veel taalgebruikers ergeren zich mateloos aan het Angelsaksische gebruik van 'meer' en 'meest' in de trappen van vergelijking. Volkomen overbodig, daar heeft het Nederlands toch zelf een efficiënte methode voor? Zeker, maar toch is het soms nodig.

Het Nederlands heeft een eenvoudige manier om bijvoeglijke naamwoorden te versterken: de trappen van vergelijking. Iets is mooi en iets anders nog mooier of zelfs het mooist. Het onverbogen woord (mooi) wordt de stellende trap genoemd, de toevoeging met -er (mooier) de vergrotende trap of comparatief, en de toevoeging met -st (mooist) de overtreffende trap of superlatief. Er zijn twee uitzonderingen op deze regelmaat:

• eindigt een woord op -r, dan krijgt de comparatief -der, bijvoorbeeld: betaalbaarder, magerder, zuurder;
• eindigt een woord op -s, dan krijgt de superlatief alleen een -t, zoals curieust, frist, zorgeloost.

Maar er zijn nog meer uitzonderingen: in drie gevallen is het beter om te kiezen voor een constructie met meer of meest:

• er ontstaan te veel lettergrepen;
• het woord wordt onuitspreekbaar;
• je wilt een woord benadrukken.

Te veel lettergrepen

Een eerste reden om te kiezen voor meer of meest, is als er drie of meer opeenvolgende onbeklemtoonde lettergrepen dreigen te ontstaan, bijvoorbeeld: belangrijkere steun of verantwoordelijkere houding. Dit is niet fout, maar het is duidelijker om in zulke gevallen meer te gebruiken: meer belangrijke steun en meer verantwoordelijke houding. Een andere mogelijkheid om zo’n groep lettergrepen te voorkomen, is het weglaten van de -e, dus niet een bevlogenere bijdrage, maar een bevlogener bijdrage.

Onuitspreekbaarst

Daarnaast moet je voorkomen dat er een tongbreker ontstaat. Dat gebeurt al gauw bij de superlatief van bijvoeglijke naamwoorden op -sch, -sd, -sk en -st. Dan wordt voor de constructie met meest gekozen:

• -sch cynisch, cynischer, meest cynisch
• -sd bevreesd, bevreesder, meest bevreesd
• -sk pittoresk, pittoresker, meest pittoresk
• -st woest, woester, meest woest

Accentuering

Tot slot kun je meer of meest gebruiken om iets extra te benadrukken, dus als stijlmiddel. Marjolein vertelde de meest waanzinnige dromen klinkt sterker dan de waanzinnigste dromen – wat dus niet fout is.

Nederengels

Velen herkennen in dit gebruik van meer en meest de kwaadaardige invloed van het Engels, waarin trappen van vergelijking voornamelijk worden omschreven met more en most, zoals in more efficient (efficiënter) en most efficient (efficiëntst). Deze constructie komt in toenemende mate ook in het Nederlands voor: meer of meest efficiënt klinkt toch heel gewoon? Toch is het verstandig om er rekening mee te houden dat je er de ergernis van sommige lezers mee opwekt. Waar je meer en meest wel heel goed voor kunt gebruiken, is de karakterisering van het taalgebruik van een personage, bijvoorbeeld van het type ‘manager, praatjesmaker