Hoe bouw je je eigen fantasy- of sciencefictionwereld

Bij een fantasy of sciencefiction verhaal moet je als schrijver een wereld bouwen, wat een reflectie van de aarde kan zijn, maar ook een totaal ander universum. Dat is het leuke, het is allemaal aan jou. We gaan het hebben over waar je allemaal aan moet denken bij het bouwen van zo’n wereld. Deze schrijftips zijn gebaseerd op het schrijfboek 'Hoe schrijf je fantasy en science fiction' geschreven door Martijn Lindeboom en Debbie van der Zande.

---

Klopt het wat je schrijft?

Het bouwen van een wereld vergt een grote fantasie en inlevingsvermogen, alles moet namelijk kloppen, wil je geloofwaardig overkomen. Wanneer een lezer aan jouw verhaal begint, is het de bedoeling dat ze het gevoel hebben dat de wereld die jij hebt gecreëerd altijd al zo geweest is en dat het dus klopt. De belangrijkste tip: vermijd de infodump. Dit maakt een verhaal lastig, langdradig en dus saai. Iets wat je wil vermijden. 

Bouwmethodes

Je kan je wereld op verschillende manieren bouwen; gestructureerd of organisch.
Wanneer je organisch aan de slag gaat, laat je alles op je af komen en zie je wel hoe de wereld zich vormt. Dit maakt dat je op elk gewenst moment dingen kan toevoegen, wat heel makkelijk lijkt, maar pas hierbij op dat het niet te onoverzichtelijk wordt.
Wanneer je gestructureerd te werk gaat, houdt dat in dat je van tevoren gaat nadenken over je wereld en de regels die daarbij horen. 

Elementen

Bij het kleien van jouw wereld zijn er verschillende elementen waar je rekening mee moet houden om het te laten kloppen. Deze elementen zijn nodig om je personages straks karakter te geven. Het schetst namelijk het referentiekader van je wereld. De belangrijkste vijf staan hieronder uiteengezet.

1. De geschiedenis

Dit is belangrijk om te bedenken, maar vooral voor jezelf. Je moet namelijk niet je lezer overvallen met informatie wanneer dat niet nodig is, dan wordt het saai. Toch hebben de wezens op jouw wereldbol een evolutie doorgemaakt en is het handig om dat duidelijk bedacht te hebben, zo voorkom je dat feiten later niet kloppen of niet samenhangend lijken. Het is dan ook handig om een tijdlijn te maken zodat je voor jezelf precies weet wanneer wat gebeurd is. Hoewel dit misschien tegenstrijdig kan klinken moet je ook weer niet alles logisch laten verlopen. Er gebeurt nou eenmaal wel eens een natuurramp die niemand kan verklaren, net als in onze wereld.

2. Religie en gebruiken

Misschien sta je er niet bij stil terwijl je aan het schrijven bent, maar het vereren van god(en) en het jaarlijkse feest dat wordt gegeven in de grote hal van de koning, zijn belangrijke dingen waar je personages zich mee bezig kunnen houden in hun dagelijkse leven. Zet deze dingen op een rijtje zodat je je nergens in kunt vergissen en niet vergeet je personages te laten bidden elke ochtend als ze gelovig zijn.

3. Geografie

Wanneer je kiest voor een andere wereld dan de aarde in onze huidige tijd, teken dan een wereldkaart. Denk na hoe jouw personages reizen, en hoe hun wereld eruitziet. Moeten ze over bergen reizen? Of is een bepaald deel niet te bereiken door een kilometers hoge muur. Als je de geografie op orde hebt is het ook makkelijker om scènes en missies uit te stippelen. Belangrijk: let ook hierbij op geloofwaardigheid. Is de geografie vergelijkbaar met de echte wereld? Dan moet je je echt verdiepen in de logische gevolgen hiervan. 

4. Landschap

Je zou denken dat dit lijkt op de geografie, maar bij landschap draait het om wat jouw personages zien wanneer ze om zich heen kijken. Wat ruiken ze, wat voelen ze? Geel gras? Vogels die zingen? Draken? Bij landschap draait het om op wat voor grond ze staan, kan daar eten verbouwd worden of moeten ze een mondkapje dragen omdat de lucht te vuil is?

5. Samenleving

Heb je steden, dorpen of een kasteel hier en daar? Schrijf het op. Samenleving lijkt op religie en gebruiken dus je zou deze twee eventueel kunnen samenvoegen. Is er een markt op maandagochtend? Hoe gaan mensen met elkaar om en hoe begroeten ze elkaar? Wat wordt er gegeten en hoe wordt dat bereid? Allemaal dingen die kleine elementen zullen zijn in je verhaal, maar de kleine dingen maken het grote geheel. 

Oefening: realiteitscheck

Wanneer je iets hebt bedacht in jouw wereld wat je nog nooit hebt meegemaakt, denk dan na of je de ervaring kan nabootsen. Je hebt bijvoorbeeld een scène bedacht waarin je personage door het aardedonker loopt. Ga naar buiten (of blijf binnen) en sluit je ogen. Wat hoor je? Wat ruik je? Wat voor gevoel geeft het je? Probeer hetzelfde wanneer het nacht is, maar laat nu je ogen open en vraag jezelf nogmaals af wat je allemaal waarneemt. Wat zie je niet? Maak notities. 

Bevolking

Wat voor soort wezens leven er in jouw verhaal? Het is heel belangrijk om hierbij stil te staan, want de bevolking maakt in essentie je verhaal. Je personages maken deel uit van die bevolking. Je kan natuurlijk kiezen voor mensen, maar ook voor niet-mensachtige of mensachtige. Het is ook heel goed mogelijk om meerdere soorten te laten leven in jouw verhaal. Maar dan moet je er goed bij stil staan dat alle elementen die hierboven staan vernoemd per soort gelden. Dus elk soort heeft zijn eigen ontstaansgeschiedenis en eigen religie en eigen gebruiken. Zo kan je ook heel goed conflict creëren in je verhaal. Twee volkeren tegen elkaar opzetten is natuurlijk altijd spannend, al helemaal wanneer personages van beide volkeren geliefd zijn.

Magie en technologie

Magie en technologie zijn natuurlijk de belangrijkste elementen in je fantasy- of sciencefictionverhaal. Des te meer reden om hier goed over na te denken. 
Bedenk wie je de macht geeft en wie niet. Magie komt ook altijd met een prijs, het kan niet onuitputtelijk zijn. Dan is het niet leuk meer en ben je na een bladzijde alweer klaar met je verhaal. Bij magie is het vaak zo dat je het nodig hebt om het één te redden, maar daarmee sneuvelt het ander. Zo moet er een ethische keuze gemaakt worden en dat maakt het spannend, want waarom kiest jouw personages daarvoor en wat vinden de andere personages ervan? Verder kan magie natuurlijk alles zijn en aan alles zitten. Dat is het leuke van een fantasy verhaal, je mag het allemaal zelf bedenken en uitvinden. Hetzelfde geldt voor technologie, alles is mogelijk. De twee kunnen ook heel goed invloed op elkaar hebben. 

Praten is zilver, zwijgen is goud

Nu je weet hoe je wereld in elkaar steekt, moet je goed nadenken over wat je laat zien, zodat er geen infodump gecreëerd wordt. Wat is belangrijk voor je verhaal en wat niet. Het is geen kwestie van ‘kill your darlings’, maar wees voorzichtig met de details van je wereld. Je kan jezelf afvragen welk nut het heeft in je verhaal om dat ene te vertellen. Is het belangrijk? Gaat er verder nog iets mee gebeuren? Is je antwoord ‘nee’, laat het dan lekker weg.