Tips voor het creëren van een fantasysetting

Elk verhaal speelt zich af in een door de auteur gekozen wereld of setting, en in fantasy is het creëren daarvan een fikse klus. Met deze schrijftips helpen we je stap voor stap die setting vorm te geven.

Fundamenten

Voordat je een wereld neerzet, moet je de basis duidelijk maken. Met een verhaal in de echte wereld ben je al snel klaar (de aarde is rond, heeft één maan, kent geen magie, et cetera), maar in een sci-fi of fantasy verhaal kan het veel gekker. Denk maar aan De Schijfwereld van auteur Terry Pratchett: een schijfvormige planeet die gedragen wordt door vier olifanten die op de rug van een gigantische schildpad staan.

Je kunt verzinnen wat je wilt, maar bedenk wel dat veel van wat je verzint een reden moet hebben om het logisch te maken voor de lezer. Hoe ingewikkelder de fundamenten, hoe lastiger het is om de lezer vast te houden.

Verschillen

Het belangrijkste om rekening mee te houden is de intuïtie van de lezer. Iedere lezer die jouw verhaal leest zonder eerst naar de omslag of de flaptekst te kijken, zal ervan uitgaan dat het verhaal zich op aarde afspeelt. Wijkt de wereld dus af van het normale, maak dat dan vroeg in het verhaal duidelijk.

Wees daarbij ook niet te trots op je eigen creaties. Heb je een fantastische dierensoort bedacht die je in het verhaal moet stoppen, maar van geen enkel belang is voor de plot? Laat hem er uit. Vertel de lezer wat hij moet weten om de plot te snappen en laat de rest over aan zijn fantasie.

Denk in dit geval ook na over de volgende elementen:

• Ras: bestaan er andere rassen in jouw setting? Hoe zien ze eruit, hoe zijn ze ontstaan, hoe zijn hun fysieke kenmerken tot stand gekomen, hoe steekt hun cultuur in elkaar? Et cetera.
• Technologie: speelt het verhaal zich in 2012 af, maar dan zonder alle technische hoogstandjes die wij kennen? Of zijn het de middeleeuwen, maar vindt iemand bij toeval stoomkracht uit? Wat zijn de gevolgen daarvan voor de wereld, de politiek en de cultuur? 
• Magie: is er sprake van magie in de wereld? Zo ja, hoe hanteren de wezens in jouw verhaal die, wat kunnen ze ermee en welke gevolgen heeft dat (gehad) op de wereld? Is er bijvoorbeeld ooit een oven geproduceerd in een wereld waarin een vuurmagiër de normaalste zaak van de dag is?
• Taal: kent jouw wereld een andere taal? Is dat een verloren taal die de hoofdpersonages leren kennen, of spreekt iedereen het al? Dit kun je naar voren laten komen door hier en daar andere woorden te gebruiken, of andere spelling. Wees hier spaarzaam mee zodat je de lezer niet overspoelt met vreemde woorden.
• Maatschappij: hoe is de maatschappij in je verhaal georganiseerd? Heerst er totale democratie, monarchie, anarchie, et cetera. Je kunt ook overwegen een eigen overheidsvorm te introduceren, of hem algeheel weg te laten.
• Religie: waar geloven de volkeren van jouw wereld in? Is er één god of zijn er meerdere? Bestaan die goden echt, of worden de mensen voorgelogen door de heersers/overheid? Wees voorzichtig bij het verzinnen van je eigen religie. Als het teveel lijkt op een bestaande religie, loop je het risico iemand onnodig te beledigen.

Logica

Houd bij elk element in je verhaal rekening met de gevolgen ervan. Als details niet aansluiten op elkaar, zullen lezers dit merken en meteen uit het verhaal getrokken worden. Het gevolg: ze gaan (onbewust) zoeken naar andere inconsequenties. Denk hierbij terug aan het voorbeeld van de vuurmagiër en het bestaan van ovens, of stel je een vliegveld voor in een wereld waarin mensen zelf kunnen vliegen. Dat klinkt niet logisch, tenzij je er een goede reden voor kunt verzinnen die klopt binnen jouw wereld.

Beslis dus wat er anders is in jouw wereld en wat het belang daarvan is in de plot. Een kort verhaal kent doorgaans minder afwijkende elementen. Vaak is het ook handig om meer over je setting te kennen dan dat je laat zien aan de lezer. Aspecten die je niet uitlegt kunnen intrigeren en zelf ingevuld worden door de lezers. Je moet natuurlijk altijd blijven vertrouwen op de fantasie van jouw publiek.

Door: Reinoud Schaatsbergen