5 tips voor het schrijven van magisch realisme

De definitie van 'magisch realisme' is bijna net zo mysterieus als de verhalen in het genre zelf. De literaire stroming ontstond in Latijns-Amerika, met schrijvers als Jorge Luis Borges, Gabriel García Márquez en Isabel Allende. Wat zijn de kenmerken van magisch realisme, en hoe schrijf je zelf een goed magisch realistisch verhaal?

Wat is magisch realisme?

De naam van het genre lijkt tegenstrijdig, en voor de definitie moeten we dan ook kijken naar de manier waarop de magie en het realisme bij elkaar komen. Anders dan bij (urban) fantasy wordt in magisch realisme het bovennatuurlijke gepresenteerd als normaal en natuurlijk. Tegelijk kijken de verhalen met verwondering naar normale, realistische zaken. De hoofdpersonages zijn geen helden, maar gewone mensen in de echte wereld, wier leven vervlochten is met wonderlijke krachten en gebeurtenissen die zonder verdere verklaring worden gepresenteerd. Het resultaat is een werkelijkheid waarvan de lezer zich zou kunnen voorstellen dat die echt is. Magisch realistische werken zijn vaak meer 'literair' van toon dan andere genres waarin magie of het bovennatuurlijke een rol speelt.

Voorbeelden van magische realisme zijn Honderd jaar eenzaamheid en andere boeken van Gabriel García Márquez, Het parfum van Patrick Süskind, en De komst van Joachim Stiller van Hubert Lampo.

1. Laat de personages het plot dragen

In magisch realisme is de magie niet de hoofdzaak. Het kan een belangrijk deel van de sfeer bepalen, of zelfs een katalysator zijn voor het plot, maar uiteindelijk zijn het de personages die het verhaal voortstuwen. Je zou de magie weg kunnen nemen en nog steeds een vergelijkbaar verhaal kunnen vertellen, over dezelfde thema's en karakterontwikkelingen. Zoek dus naar sterke personages en besteed veel aandacht aan hun verlangens en (innerlijke) conflicten.

2. Leg het magische niet uit

Een belangrijk kenmerk van magisch realisme is dat de magie niet wordt uitgelegd: hij is er gewoon. Ook de personages reageren alsof het bovennatuurlijke een gewoon deel van hun leven is, zoals sneeuw een normaal deel van het leven is in koude klimaten, maar bijzonder en bijna magisch zou overkomen op iemand die alleen de woestijn kent. Zelfs als een bovennatuurlijke gebeurtenis voor de personages onverwacht komt, zullen ze die hooguit als eigenaardig, niet als onmogelijk beschouwen. Als schrijver is het belangrijk dat je niet bang bent om dingen ongezegd of onuitgelegd te laten. Als je daar moeite mee hebt, zoek dan naar parallellen met de werkelijkheid. Een personage met bovennatuurlijke vaardigheden zal zijn werk bijvoorbeeld niet anders zien dan dat van een pottenbakker: niet iedereen kan het, maar echt bijzonder is het niet.

3. Zorg voor een sfeer van verwondering

Beschrijf het magische als vanzelfsprekend, maar het gewone met verwondering. Laat ook je beschrijvingen van alledaagse zaken grenzen aan het magische, door bijzondere details uit te vergroten of wonderlijke metaforen te gebruiken. Als de toon van je hele verhaal net een beetje onwerkelijk is, zullen de onwerkelijke gebeurtenissen moeiteloos met de werkelijkheid samensmelten. Een mooie techniek kan zijn om metaforen verder door te trekken en open te laten of het een metafoor is, of werkelijk zo gebeurt. Gebruik deze metaforen en details om de emoties van je personages of het thema van je verhaal te versterken.

4. Let op interne consistentie

Het lijkt alsof in magisch realisme alles mogelijk is, omdat er geen (voor de lezer zichtbare) regels hoeven te zijn. Juist daarom is het echter belangrijk om te zorgen dat je verhaal een interne logica heeft. Wanneer een gebeurtenis tegen alles ingaat wat de lezer tot dan toe heeft meegekregen, verstoor je de illusie en wordt het moeilijker om het magische nog voor waar aan te nemen. Een magisch realistische wereld beantwoordt niet aan de bekende natuurwetten: zo hoeft de tijd niet lineair te lopen, en kan puur het verlangen van een personage een bepaalde gebeurtenis bewerkstelligen. Het is dus (juist) niet nodig om rationele regels te bepalen, maar zorg wel dat de elementen van je verhaal gevoelsmatig op elkaar aansluiten.

5. Doe voldoende research

Sommige magisch realistische boeken tonen de wereld door de ogen van mensen die in het bovennatuurlijke geloven, zoals voorouders die over hen waken. Het genre is bij uitstek geschikt voor dit soort onderwerpen: voor deze mensen ís het magische ten slotte de waarheid. Of je boek nu helemaal gebaseerd is op het wereldbeeld van een bepaalde bevolkingsgroep, of er alleen elementen uit leent, om het respectvol te kunnen benaderen is het belangrijk om je huiswerk te doen. Daarnaast zal je verhaal overtuigender overkomen als de details kloppen, zowel wat betreft het bovennatuurlijke als de cultuur en natuur van de plaats waar het zich afspeelt.

Door Anna Mattaar