5 tips om snel een geloofwaardige wereld te scheppen

Worldbuilding klinkt vaak alsof je eindeloze kaarten, geschiedenisboeken en magie-systemen moet ontwerpen. Maar voor een kort verhaal heb je veel worldbuilding meestal niet nodig. Daar draait het om het scheppen van een geloofwaardige sfeer in een beperkte ruimte. Hoe zorg je dat de lezer zich toch meteen kan inleven in je wereld, zonder pagina’s lange uitleg?

Tip 1: Kies één of twee unieke regels die je wereld onderscheiden

Vraag jezelf af: wat maakt mijn wereld anders dan de onze? Misschien bestaat er geen elektriciteit, of misschien bepaalt een groot bedrijf wat mensen mogen eten. Wat het ook is, houd het beperkt. Eén of twee afwijkende regels geven je wereld al een eigen identiteit, zonder dat het overweldigend wordt. 

Voorbeeld:

Leaf by Niggle van J.R.R. Tolkien: In dit verhaal is de innerlijke verbeelding van de kunstenaar erg tastbaar, en er bestaat een plek voorbij de dood waar zijn kunstwerk werkelijkheid wordt. Deze subtiele veranderingen van onze wereld geven een gewone omgeving een unieke draai, zonder dat de wereld onnodig ingewikkeld wordt.

Tip 2: Laat de wereld zien via actie of dialoog

Vermijd lange paragrafen waarin je alles uitlegt. In plaats van te schrijven, ‘In deze stad is water schaars, en mensen moeten dagelijks in de rij staan voor hun rantsoen’, kun je het tonen door een personage dat geïrriteerd klaagt terwijl hij uren wacht bij een pomp. De lezer begrijpt dan vanzelf de situatie. De sterkste novellen laten de wereld zien door acties en gebeurtenissen, niet door uitgebreide uitleg.

Voorbeeld:

 And Every Morning the Way Home Gets Longer and Longer van Fredrik Backman: Backman laat de lezer de wereld ervaren door de wereld te laten schetsen via het perspectief van de hoofdpersoon. Hij heeft Alzheimer waardoor zijn grip op de wereld en zijn herinneringen snel veranderd. 

Tip 3: Gebruik herkenbare details als anker

Hoe vreemder je wereld, hoe meer de lezer een houvast nodig heeft. Beschrijf iets kleins en tastbaars. Kleine details maken een wereld echt en helpen de lezer zich in te leven. Concrete details verankeren de lezer namelijk in een wereld. 

Voorbeelden:

• Of Mice and Men van John Steinbeck: In Of Mice and Men zijn het de simpele dingen. Het stof op de weg, de geur op de ranch, de bewegingen van de dieren. Alles wat een boerderij levendig maakt. 
• The Death of Ivan Ilyich van Leo Tolstoy: Hier worden er kleine details gegeven. Zoals het uitzicht uit het raam en de kleding van de dokters. De sociale en fysieke werelden van Ivan Ilyich krijgen hierdoor vorm.

Tip 4: Denk na over beperkingen

Elke wereld heeft regels, maar de interessantste verhalen ontstaan uit wat niet kan. Kunnen personages niet liegen? Is reizen buiten de stad verboden? Zijn er geen kleuren behalve rood? Beperkingen dwingen je om creatiever te schrijven én zorgen voor conflict.

Voorbeeld:

The Strange Case of Dr. Jekyll and Mr. Hyde van Robert Louis Stevenson: De onmogelijkheid van Jekyll om zich volledig te scheiden van Hyde is de centrale beperking. Het drijft het plot, creëert innerlijke conflicten en verdiept het thema van goed versus kwaad. Door personages te laten handelen binnen duidelijke grenzen, wordt de wereld geloofwaardig en voelt elk conflict onvermijdelijk en betekenisvol.

Tip 5: Laat de wereld invloed hebben op je conflict

Een wereld is geen decor, maar een kracht die het verhaal voortstuwt. Stel dat je schrijft over een liefde tussen twee mensen: hoe maakt jouw wereld dat moeilijker? Misschien mogen ze niet samen zijn vanwege hun status, of wordt liefde gezien als zwakte. Als je wereld het conflict versterkt, voelt het verhaal vanzelf rijker en overtuigender. Een goed geconstrueerde wereld drijft het verhaal.

Voorbeeld:

The Old Man and The Sea van Ernest Hemingway: Hier wordt de strijd van de oude visser niet bepaald door zijn eigen kracht, maar door de zee, de vis en de omgeving. Zonder deze wereld zou zijn strijd betekenisloos zijn. De setting is dus niet alleen achtergrond, maar een actieve drijfveer van het verhaal.