Waarvoor gebruik je de stijlfiguren polysyndeton en asyndeton?

Deze stijlfiguren klinken misschien deels hetzelfde, maar ze doen precies het tegenovergestelde. Wat zijn asyndeton en polysyndeton? Lees het in het schrijfwoordenboek van deze week en kom erachter hoe jij ze kan gebruiken bij het schrijven.

Wat zijn asyndeton en polysyndeton?

Een asyndeton is het stijlfiguur dat nevenschikkende voegwoorden weglaat in een opsomming. Waar je een dagelijkse taal ‘en’ zou zetten, staat dan alleen een komma. Een voorbeeld: 

De wind was sterk, krachtig, stormachtig, kil.

Een polysyndeton doet juist het tegenovergestelde. Bijvoorbeeld:

En lucht, en bos, en berg herkrijgt zijn tint
-    J. Perk

Poly betekent dan ook ‘veel’, terwijl a- ‘geen’ betekent. Veel voegwoorden, of geen voegwoorden dus.

Wat is het effect?

Beiden hebben een ander effect. Zo kan een asyndeton zorgen voor beknoptheid of tempoversnelling. Ook helpt dit stijlfiguur om emotie uit te drukken. Kijk maar eens naar dit voorbeeld, waar de asyndeton bijdraagt en het gevoel van wanhoop in de tekst:

‘Accursed, unhappy, wretched, hateful day!’ 
-    ¬Shakespeare, Romeo and Juliet

Door de woorden die elkaar zo snel op volgen, versnelt het tempo en springt de wanhoop en gejaagdheid uit de tekst.

Een polysyndeton versnelt de tekst juist niet. Wel zorgt dit stijlfiguur ervoor dat er nadruk gelegd wordt op ieder element van de opsomming zoals hier:

‘Die zorgt, en waakt, en slaaft, en ploegt, en zwoegt en zweet.’ – Vondel, Palamedes

Door het veelvoudig gebruik van ‘en’ krijgen alle acties die hier benoemd worden extra aandacht. Daarnaast kan een polysyndeton ervoor zorgen dat er nadruk komt op de hoeveelheid elementen die worden benoemd. Zoals hier:

En mannen en vrouwen en kinderen…

Niet zomaar mannen, vrouwen en kinderen. Maar én mannen én vrouwen én kinderen. Dit benadrukt de hoeveelheid waarover het hier gaat.

Hoe gebruik je ze in je verhaal?

Gebruik de stijlfiguren om nadruk te leggen, of juist tempo te versnellen in je tekst. Bedenk goed wat jij wilt uitdrukken en of dit beter tot zijn recht komt als je versnelt of vertraagd. Een uitroep zoals in het voorbeeld van Shakespeare kan heel effectief zijn als je wilt laten zien dat je personage echt emotioneel is. Let dan wel op dat je dit met mate gebruikt. Over het algemeen veroorzaken deze stijlfiguren een apart taalgebruik en is het niet realistisch dat dit in iedere zin van je verhaal voorkomt.