Veelgemaakte taalfouten: omdat of doordat?

Een manuscript kan bijna niet foutloos zijn, want een foutje sluipt al snel in je tekst. Wel helpt het als je je als schrijver van veelgemaakte taalfouten bewust bent. Zo kun je die fouten in het vervolg proberen te vermijden. In dit artikel richten we de aandacht op een van die veelgemaakte taalfouten: ‘omdat’ versus ‘doordat’. Wanneer gebruik je nu het ene en wanneer gebruik je het andere woord?

Veranderde betekenis

Allereerst is het goed om te weten dat het betekenisonderscheid tussen ‘omdat’ en ‘doordat’ in de loop der jaren minder strikt is geworden. Vroeger gebruikten mensen ‘omdat’ altijd om een reden aan te geven, oftewel bij zaken waarbij iemand zelf invloed heeft op het gevolg. Er is bij ‘omdat’ dus sprake van vrije wil. ‘Doordat’ was bedoeld voor oorzaken, oftewel voor zaken waarbij iemand zelf geen invloed heeft op het gevolg en waarbij dus geen sprake is van vrije wil. Tegenwoordig is dit onderscheid minder strikt. De woorden omdat’ en ‘doordat’ worden nu als volgt gebruikt:

• Omdat: voor redenen én oorzaken (wel of geen vrije wil);
• Doordat: alleen voor oorzaken (geen vrije wil).

Voorbeeldzinnen

Een aantal voorbeeldzinnen met ‘omdat’ en ‘doordat’ zijn als volgt:

Hij fietst naar school, omdat hij niet van regen houdt. (reden)

Zijn broek is gescheurd, omdat hij van zijn fiets is gevallen. (oorzaak)

Zijn broek is gescheurd, omdat hij met zijn fiets is gevallen. (oorzaak)

Betekenisverschil tussen ‘omdat’ en ‘doordat’ bij oorzaken?

De meningen zijn erover verdeeld of er sprake is van een betekenisverschil tussen ‘omdat’ en ‘doordat’ als het om oorzaken gaat. Taaladvies stelt dat er een klein betekenisverschil tussen beide woorden zit bij een oorzaak. ‘Doordat’ zou benadrukken dat het oorzakelijke verband onontkoombaar is. ‘Omdat’ zou daarentegen de spreker zelf meer naar voren halen als degene die de gebeurtenis interpreteert.

Wanneer is er sprake van een fout?

Dit artikel heet natuurlijk niet voor niets ‘veelgemaakte taalfouten’. Maar is er eigenlijk wel sprake van een taalfout als je ‘omdat’ in plaats van ‘doordat’ gebruikt of andersom? Ja, wanneer je ‘doordat’ gebruikt bij een reden (vrije wil), dan is dit incorrect. Bij een oorzaak is daarentegen zowel ‘omdat’ als ‘doordat’ correct. Wel zijn er mensen die in bepaalde zinnen ook bij oorzaken een voorkeur hebben voor een van beide woorden. Die voorkeur kan per persoon verschillen. Bij de zinsconstructie ‘Dat komt doordat…’ geeft wel bijna iedereen de voorkeur aan ‘doordat’.  ‘Dat komt omdat…’ is daarom een zin die je vaak beter kunt vermijden.

Bronnen

Onze Taal; Taaladvies; Taaluilen

Door Romy Veul

Romy Veul is onlangs afgestudeerd als neerlandica en taalwetenschapper en werkt als communicatiemedewerker. In haar vrije tijd houdt ze een eigen weblog bij.