Veelgemaakte taalfouten: de tangconstructie

Als schrijver kun je nooit alle taalfouten uit je tekst filteren. Wel kan het helpen om je van een aantal veelgemaakte fouten bewust te zijn. In dit artikel richten we ons op een van dat soort fouten: de tangconstructie. Wat houdt dit precies in en hoe kun je tangconstructies uit de weg gaan?

Wat is een tangconstructie?

Een tangconstructie betekent dat er een bijzin midden in een hoofdzin staat. Door die bijzin komen belangrijke onderdelen van de hoofdzin onnodig ver uit elkaar te staan. De hoofdzin omsluit de bijzin dan als een soort tang, vandaar de naam ‘tangconstructie’. Een voorbeeld is als volgt:

Ik bereidde hen er, voordat we naar de rechtbank gingen en daar uren moesten wachten op de negatieve uitspraak, nog op voor dat ik de gevangenis in zou gaan.

Hier staat de bijzin midden in de hoofdzin ‘Ik bereidde hen er nog op voor dat ik de gevangenis in zou gaan.’

Wanneer komen tangconstructies voor?

Er zijn volgens Taaladvies drie soorten tangconstructies. Er kan sprake zijn van afstand tussen…

1.…twee delen van een scheidbaar samengesteld werkwoord: 
(zie het voorbeeld hierboven) 

2. …een hulp- en een hoofdwerkwoord:
Ik heb hem vandaag, nog voordat de vogeltjes floten en de bussen gingen rijden, gewezen op zijn leerplicht.

3. …een lidwoord en een zelfstandig naamwoord:
De negen doodsaaie en vooral ook erg vermoeiende en door mij gehate lesuren.

Wat is er ‘fout’ aan een tangconstructie?

Een tangconstructie is niet per definitie fout. Een lange bijzin in het midden van de hoofdzin leest alleen niet altijd even prettig. De lezer is al snel het eerste deel van de zin vergeten op het moment dat hij, na de lange bijzin, bij het tweede deel van de hoofdzin is aangekomen. Daarom zal hij de zin waarschijnlijk een paar keer moeten herlezen voordat hij snapt wat er staat. Het is dan ook raadzaam om hier voor een andere formulering te kiezen.

Hoe kun je een tangconstructie vermijden?

Een tangconstructie vermijden, is eigenlijk heel simpel. Zorg ervoor dat de twee onderdelen van de hoofdzin direct op elkaar volgen. Dit kun je bijvoorbeeld doen door de opvulling in een aparte zin te vermelden of aan het eind van de zin te zetten. De eerste voorbeeldzin kun je bijvoorbeeld op de volgende twee manieren herschrijven:
1. Ik bereidde hen er op voor dat ik de gevangenis in zou gaan. Dat deed ik nog voordat we naar de rechtbank gingen en daar uren moesten wachten op de negatieve uitspraak.
2. Nog voordat we naar de rechtbank gingen en daar uren moesten wachten op de negatieve uitspraak, had ik hen erop voorbereid dat ik de gevangenis in zou gaan.

Over het algemeen geniet bij lange zinnen de oplossing van twee aparte zinnen de voorkeur. De tweede zin is namelijk een beetje uit balans, doordat een vrij lange bijwoordelijke bepaling wordt gevolgd door een relatief korte hoofdzin.

Door: Romy Veul 
Veul loopt momenteel stage bij Virtùmedia op de webredactie. Ze is onlangs afgestudeerd als neerlandica en taalwetenschapper en werkt momenteel als editor. In haar vrije tijd houdt ze een eigen weblog bij.