Schrijfwoordenboek: 'Show don't tell'

Als je goed wilt leren schrijven, is het handig om schrijftermen te kennen. Zo kun je beter leren begrijpen hoe een verhaal is opgebouwd. Ook wanneer je in gesprek gaat met een uitgeverij is het belangrijk om te weten wat de verschillende schrijftermen betekenen. Hoor of lees je een schrijfterm waarvan je de betekenis niet (meer) weet? In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze kort toe.

Mis je een schrijfterm waar je meer over wil weten? Mail dan naar redactie@schrijvenonline.org. Deze keer: Show, don’t tell. Wikipedia geeft de volgende uitleg bij dit woord: Het voorschrift Show, don't tell (Toon, in plaats van te vertellen) is een uitdrukking uit de narratologie, en met name het scenarioschrijven, die benadrukt dat de schrijver er goed aan doet om waar mogelijk vertelde informatie te vervangen door actie en dialoog.

Ervaring

De definitie van show don’t tell is dus dat het tonen van een situatie of informatie belangrijker is dan het vertellen ervan. De bedoeling hiervan is om de lezer het verhaal te laten ervaren. Stel dat er een personage in je verhaal voorkomt dat erg kwaad is, dan kun je dit beter niet expliciet vermelden, maar het laten zien. Er is een verschil tussen ‘de oude man was kwaad’ en ‘de oude man balde zijn vuisten en liep rood aan, terwijl de ader in zijn nek steeds heftiger begon te kloppen’. Het helpt de lezer om een beeld te vormen in zijn of haar hoofd, en hierbij meer te worden meegesleept in het verhaal. 

IJsbergtheorie

Beroemd schrijver Ernest Hemingway was een uitgesproken voorstander van show don’t tell, en had hiervoor zelfs zijn eigen theorie bedacht: de ijsbergtheorie. Deze stelt dat wanneer een schrijver goed weet waar deze over schrijft, hij of zij dingen kan weglaten in het verhaal, zoals uitleg, bijvoeglijke naamwoorden en details. De bedoeling hiervan is dat lezers het verhaal zelf kunnen construeren en de handelingen van de personages moeten duidelijk genoeg kunnen suggereren welke spanningen of emoties er in het verhaal spelen. De naam wordt gebruikt omdat bij een drijvende ijsberg alleen de top te zien is, en de grote massa ijs onder het wateroppervlakte niet. Dit laatste moet de invulling van de lezers symboliseren. Of de theorie ook echt klopt is natuurlijk subjectief, maar het is een verwant aan show don’t tell.

Suggestie

Het gebruiken van show don’t tell kan ook ingezet worden als een middel om een suggestie te wekken, waarvan de interpretatie volledig aan de lezer is. Een soort van ‘open einde’ dus. Bijvoorbeeld: een man wordt gezocht door zijn ontvoerders, en staat nerveus ergens te wachten. Dan duiken zijn ontvoerders op. Wat je kunt schrijven is: ‘De straat was kil en leeg. Met uitzondering van zijn pet. Die lag op het trottoir.’ Je kunt hierbij de suggestie wekken dat de ontvoerders hem alsnog hebben weten te pakken, of dat hij op tijd gevlucht is, en in de chaos zijn pet is verloren. Het is aan de lezer.

Foto: Pixabay