Schrijfwoordenboek: dystopie

Als je goed wilt leren schrijven, is het handig om schrijftermen te kennen. Zo leer je beter begrijpen hoe een verhaal is opgebouwd. Ook wanneer je in gesprek gaat met een uitgeverij is het belangrijk om te weten wat de verschillende schrijftermen betekenen. Hoor of lees je een schrijfterm waarvan je de betekenis niet (meer) weet? In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze toe. Vandaag bespreken we het genre dystopie.

---

Mis je een schrijfterm waar je meer over wilt weten? Mail dan naar redactie@schrijvenonline.org. Deze keer: dystopie.

Wat is een dystopie?

Een dystopie is een maatschappij waar je niet in zou willen leven. Het is dus een setting die zeer negatief wordt afgebeeld in het verhaal. Hiermee is het tegengesteld aan een utopie, wat juist een ideale samenleving is. Sommige personages zien de dystopie misschien wel als utopie, maar zo lang de setting door het verhaal zelf negatief wordt afgebeeld, blijven we spreken van een dystopie.

In sommige verhalen speelt een dystopische setting zo'n grote rol dat we deze boeken tot een aparte categorie kunnen rekenen. In dit geval gebruiken we het woord 'dystopie' als genre.

Het dystopische genre wordt meestal tot de speculatieve fictie gerekend. Veel dystopieën overlappen met het sciencefiction-genre, maar ook binnen de horror en fantasy heb je dystopische verhalen.

Maar welke elementen vormen de dystopische samenleving? Op basis hiervan kunnen we de dystopie in subgenres onderverdelen.

Onderdrukking

Het meest voorkomende type dystopische setting is een regering die het volk onderdrukt. Corruptie en ingeperkte vrijheid zijn geen uitzondering. In 1984 van George Orwell heeft de staat bijvoorbeeld volledige controle over het volk. Mensen worden op grote schaal gesurveilleerd en gehersenspoeld en alles wat de staat zegt, wordt als waarheid aangenomen: ook tegenstrijdige slogans zoals 'oorlog is vrede'. Andere voorbeelden van deze categorie zijn Blokken van F. Bordewijk en The Handmaid's Tale van Margaret Atwood.

Chaotische samenleving

Het omgekeerde is ook mogelijk: de afwezigheid of incompetentie van de regering veroorzaakt chaos en/of criminaliteit. In Lord of the Flies van William Golding is bijvoorbeeld een groep kinderen gestrand op een onbewoond eiland: hun meningsverschillen en pogingen een samenleving te stichten lopen uit in geweld.

Apocalyps

Apocalyptische en post-apocalyptische fictie kunnen worden gezien als een categorie binnen de dystopische fictie. Hierin staat het einde van de (moderne) wereld centraal. Denk aan een allesverwoestende oorlog, een pandemie, of een zombieplaag. Een apocalyptisch verhaal draait om de verwoestende gebeurtenis zelf: denk aan pogingen het te voorkomen of de impact die het heeft op de samenleving. In post-apocalyptische fictie heeft de gebeurtenis al plaatsgevonden en draait het verhaal om de overlevenden na de ramp, of het speelt zich lang na de ramp af in een nieuwe samenleving waarin de wereld voor de ramp onmiskenbaar is veranderd, vaak zelfs vergeten of gemythologiseerd.

Voorbeelden zijn The Stand van Stephen King, The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy van Douglas Adams en The Walking Dead. 

Nieuwe populariteit

In de twintigste eeuw was dystopische fictie vooral gericht op volwassenen. In de jaren '90 verschenen er dystopieën voor jongeren en met de komst van De Hongerspelen van Suzanne Collins in 2008 werd dit young adult subgenre razend populair.