Schrijfprobleem #13: je personages niet kennen

Het probleem van deze week is iets waar zelfs ervaren schrijvers onbewust last van kunnen hebben: niet weten wat de motivatie achter de acties van jouw personages is.

Hoewel elke auteur andere manieren heeft om een personage te verzinnen, zijn er enkele vaste richtlijnen aan dit proces verbonden. Zo is het verstandig om tegensprekende karaktereigenschappen te vermijden (een workaholic kan niet tegelijkertijd een nietsnut zijn), want die zorgen ervoor dat je personages ongeloofwaardig overkomen op lezers. Daarnaast moet het uiterlijk van personages consistent zijn met hun karakter: een personage met sneakers en kapotte jeans is doorgaans geen perfectionist.

Toch kunnen er zich nog onregelmatigheden in gedrag voordoen als je jouw personage op papier helemaal hebt uitgewerkt. Stel: jouw hoofdpersonage is vrij net opgevoed, maar ze heeft nog niet veel van de wereld is gezien en is daarom erg schichtig. In een scène ziet ze een onbekend iemand in elkaar geslagen worden en plots besluit ze het slachtoffer te helpen.

Als auteur lijkt de keuze van het personage logisch, misschien omdat dit conflict het belangrijkste plotlijn in werking stelt, of misschien omdat het voor jou juist aanvoelt. Als lezer kan dit echter geforceerd of zelfs ongeloofwaardig aanvoelen. Waarom besluit het personage ineens iemand te helpen? Misschien is het zelfs de eerste keer dat ze een gevecht ziet. In dat geval zou het juist logisch zijn dat ze niet ingrijpt, maar bijvoorbeeld in angst wegloopt.

Als lezer ga je uit van het gedrag dat je het personage hebt zien uiten. Als dit gedrag wordt doorbroken omwille van een plottwist, kunnen de lezers zich niet meer identificeren met het personage. De geloofwaardigheid is weg omdat het personage zichzelf niet meer lijkt te zijn.

Koppel de plot dus aan jouw personage. Als een conflict het van jouw personage vraagt dat ze ineens een heldendaad verricht, zorg er dan voor dat dit doorschemert in haar acties eerder in het verhaal. Of geef haar een reden om het te doen (misschien is degene die in elkaar wordt geslagen wel haar beste en enige vriend). Het tegenovergestelde kan ook voorkomen: dat je jouw plot aanpast omwille van het personage. Beide opties zijn mogelijk, zolang de plot en de personages maar op elkaar afgesteld zijn.

Bestudeer ook hoe sommige personages tegenover elkaar staan. Een zeer direct persoon zal al snel bot reageren op een introvert iemand. Door het Kwadrant van Ofman te gebruiken kun je al snel achter de valkuilen en allergieën van de kernkwaliteit van jouw personages komen. Dit is met name handig als je slechte eigenschappen voor je personages wilt verzinnen, maar niet weet welke het meest realistisch overkomen op de lezer.

Personages kunnen echter ook onbewuste motivaties hebben, gevoelens die ze zelf ook niet in de hand hebben. Als auteur kun je deze voorspellen door hun gedrag en gedachten te analyseren en hierop in te spelen. Soms komt het perfect uit om meer spanning of een extra conflict toe te voegen in je verhaal, maar soms ook helemaal niet. De kunst om deze motivaties, zowel bewust als onbewust, te hanteren om het verhaal naar een hoger niveau te tillen zonder daar invloed op uit te oefenen vanuit jouw eigen motivaties maakt doorgaans het verschil tussen een goed of slecht boek.