Dichtvormen – Sonnet

De kunst van het dichten kent vele vormen en maten. Misschien heb je eerder van een sonnet gehoord, maar wat is het precies en hoe schrijf je het? 

---

Vorm

Het sonnet is misschien wel de bekendste dichtvorm in de westerse letterkunde. Er bestaan meerdere vormen, maar de twee bekendste zijn het Italiaans sonnet en het Engels sonnet.

1. Italiaans of Petrarcaans sonnet

Dit sonnet is vernoemd naar de Italiaanse dichter Francesco Petrarca. Hij was de dichter die het sonnet populair maakte in Europa.

Het Italiaanse sonnet bestaat uit vier strofen en 14 regels. De eerste twee strofen, het octaaf, bestaan uit vier regels, de kwatrijnen. De laatste twee strofen, het sextet, bestaan maar uit drie regels, de terzinen. Na het octaaf komt een chute, een plotselinge wending in de inhoud van het gedicht. De inhoud van het octaaf en het sextet moeten wel aan elkaar gerelateerd zijn.

Het rijmschema is vaak abba abba cdc dcd. Toch zijn andere rijmschema’s ook mogelijk, bijvoorbeeld door het octaaf in abba baab te schrijven.

2. Engels of Shakesperiaans sonnet

Wie heeft er niet gehoord van Shakespeare’s beroemde sonnetten. Het Engels sonnet bestaat, net als het Italiaanse sonnet, uit vier strofen en 14 regels. De eerste drie strofen zijn kwatrijnen. De laatste strofe bestaat uit twee regels, het distichon. Bij dit soort sonnetten is niet per se sprake van een chute. Het distichon bevat wel vaak een climax of een conclusie.

Het rijmschema is vaak abab cdcd efef gg. Ook komt een strenger rijmschema voor, abab bcbc cdcd ee. Dit laatste rijmschema werd vaak gebruik door Sir Edmund Spencer.

3. Sonnettenkrans

Een sonnettenkrans is een reeks van precies 15 sonnetten. De slotregel van elk sonnet moet de beginregel van het volgende sonnet vormen. De slotregel van het veertiende sonnet moet gelijk zijn aan de beginregel van het eerste sonnet. Het vijftiende sonnet moet samengesteld zijn uit de beginregels van de eerste veertien sonnetten, in de juiste volgorde.

Voorbeeld

Het sonnet De Zomers is geschreven door Kees Stip. Het is een Italiaans sonnet met een afwijkend rijmschema in het sextet.

Klaprozen, korenbloemen, barstensvolle
goudgele aren streelden mijn gezicht.
Groengouden vliegen zoemden een gedicht.
Rood liet het ooft de appelwangen bollen. 

Zomernachtdonker is gesmolten licht.
Niet bang zijn voor kabouters en voor trollen.
Ze komen 's nachts het grasveld voor je rollen.
Alleen een dom kind houdt zijn ogen dicht. 

Zullen wij dit soort zomers nooit meer zien?
Ging dan het paradijs voorgoed verloren
omdat wij aan de wereld toebehoren?

Huil niet, huil niet, de hemel zal misschien
een zolder in een huis zijn zonder zorgen.
Daar hebben ze die zomers opgeborgen.

Opdracht

Kies één van de bovenstaande vormen van het sonnet. Schrijf een sonnet over jouw favoriete film. Vergeet niet de chute of climax aan het einde! Je kunt er natuurlijk ook voor kiezen om een sonnet van voorwerpen te maken.

---

Afbeelding

Meer leren over het schrijven van gedichten?

In iedere editie van ons tijdschrift Schrijven Magazine interviewen we een dichter over zijn of haar werk, of analyseren we één specifiek gedicht. Leerzaam! 

Nog geen abonnee? Meld je aan!

Ja graag!    Geef cadeau

---