Emotie-opwekking deel 2

Daar ligt hem de crux: de meeste schrijvers hebben helemaal niet de bedoeling om emoties op te wekken, of zijn zich hier niet eens van bewust.

Als ik een verhaal schrijf (ik ben met een nieuw boek bezig) ga ik niet bedenken hoe ik bij mijn lezer emoties op ga wekken. En de aanname dat ze geen van allen met emoties bezig zijn, daar zie ik nergens bewijs voor.

Is dit niet een soort van contradictie?

Nee. Ik ben namelijk wel bezig met een verhaal dat (hopelijk) meeslepend is. Maar in plaats van bezig te zijn met het doel (emotie oproepen) ben ik bezig met het mechaniek dat dit doel bereikt. Het is zoiets als autoracen. Natuurlijk wil je winnen, maar om dat te doen moet je niet naar de finish kijken maar de ideale lijn op het asfalt volgen. Wat jij doet klinkt in mijn oren als iemand die roept: "Winnen! Win dan! Je moet WINNEN hoor!" Ja, duh. Maar dat doe je door de techniek van het rijden/schrijven te beheersen, niet door met iets vaags als 'meer emotie' in je hoofd te zitten.

Er is niets vaags aan. Het is juist een zeer heldere duidelijke doelstelling. Het doel is niet per se emoties oproepen. Dat is een automatische afgeleide. Het doel is om iets spannends, humoristisch/tragisch etc. te schrijven.

Okee en hier raak ik het spoor weer bijster. Ik snap niet waar je het idee vandaan haalt dat het doel van Nederlandse schrijvers iets anders is dan wat jij omschrijft. Eerlijk, ik kan er met mijn verstand niet bij hoe je dat ook maar kan overwegen.

Het klinkt mij in de oren alsof iemand een museum vol schilderijen binnen loopt en uitroept: "Kijk nou! Geen van die schilders wilde iets maken dat mij raakt! Ze doen alleen maar wat verf op een doek!"

Het klinkt mij in de oren alsof iemand een museum vol schilderijen binnen loopt en uitroept: "Kijk nou! Geen van die schilders wilde iets maken dat mij raakt! Ze doen alleen maar wat verf op een doek!"

Je pakt een verkeerde vergelijking. Schilderijen maken is veel meer een intuïtieve bezigheid dan schrijven. Schrijven is een kwestie van herschrijven en nog eens herschrijven en is na de eerste versie bijna een puur technische zaak.

Je komt in deze topic met opmerkingen als ''o maar dat wisten wel al'', ''o maar je zegt niks nieuws''. Ik ben grondig op de thematiek van emoties ingegaan, tot aan de kleinste details. Heb je alles gelezen wat ik heb geschreven? Mijn eerste topic over emoties? Ga eens inhoudelijk op zaken in ipv dooddoeners als ''ja maar je zegt niets nieuws''.

Ik ga steeds inhoudelijk op je in. Ik spreek je inhoudelijk tegen. Bijvoorbeeld als het gaat om het zogenaamde ontbreken van conflict. Ik geef zelfs een aantal grote conflicten aan die in de literatuur te vinden zijn, maar daar doe je niets mee.

Noem mij eens zo'n boek waarin niemand iets doet?

Je noemt in je andere topic slechts vier 'basis emoties' alsof je het over de primaire kleuren hebt. En wraak dan? Haat? Schaamte? Medelijden? Afgunst? En wat te denken van de talloze tegenstrijdige emoties die iets op kunnen roepen? Walging en lust? Schaamte en liefde? Afgunst en vrijgevigheid? Je hebt wel een een beperkt beeld van het emotionele spectrum.

Maar dat is niet het punt. Ik kan me er nog iets bij voorstellen dat je het voor het voorbeeld eenvoudig en gestroomlijnd wilt houden. Maar de manier waarop jij denkt dat 'het moet' is gewoon geen universele waarheid.

Sorry hoor, maar schrijven is mijn werk, en ik heb geen borderline stoornis nodig om dat goed te kunnen doen. Het schrijven van een goede scene gaat niet om het opkloppen van mijn eigen emoties, maar om het trouw blijven aan mijn personages en hun persoonlijke doelen.

Je zegt dat een verhaal niet moet appelleren aan het ratio. Tja. ben ik ook niet met je eens. Ik wil graag dat mijn verhaal op meerdere niveau's klopt. Ik heb er een bloedhekel aan als ik uit een verhaal wordt gehaald omdat mijn kleine stemmetje begint te roepen: "Ja maar dat kan niet want een tijdje terug was hij nog daar en nu..." Een verhaal moet gewoon ook verstandelijk logisch zijn. Sterker nog: het moet logischer zijn dan het echte leven. In werkelijkheid zit het leven vol willekeur. In een verhaal is willekeur ontzettend ongeloofwaardig.

Je idee over een universele lezer geloof ik al helemaal niet. Je kunt hooguit zeggen dat er groepen mensen zijn met gedeelde interesses en smaak. Doelgroepen. Je kan niet zeggen dat een verhaal appelleert aan 'de universele lezer'. Zoals Maxima al zei: zelfs 'De' Nederlander bestaat al niet.

Als je bedoelt dat er bepaalde universele emoties zijn die we allemaal delen, ja natuurlijk. We weten allemaal hoe haat voelt en verlangen en lust en schaamte. Goede verhalen hebben iets universeels in zich dat ze uit tilt boven enkel bij elkaar geraapte incidenten. Maar ook dit is niet meer dan vanzelfsprekend.

Ik heb ooit een toneeldocent gehad, wiens motto was: "wat jou helpt is goed". Dus als jij met al je theorieën over emoties een beter boek kan schrijven, dan is dat alleen maar geweldig. Ik snap alleen niet waarom je 'Eureka' roepend over dit forum dendert en tegelijk in een brede veeg GEPUBLICEERDE en SUCCESVOLLE schrijvers afdoet als emotieloze mooischrijvers.

Wat ik vooral bezwaarlijk vind aan je posts, Bavarios, is dat je gewoon niet concreet bent.

Ik weet intussen hoe ik een goede scene schrijf. Daarmee bedoel ik niet dat ik alleen maar briljant proza neerpen, maar ik weet wat een scene moet doen, en hoe ik een scene kan verbeteren. Als een scene te saai is, staat er bijvoorbeeld niets of te weinig op het spel. Als er niets gebeurt dan hebben de personages geen goede motivatie. Als er te veel gebeurt moet ik schrappen tot de essentie overblijft. Het zijn allemaal technieken met als resultaat scenes die leuk zijn om te lezen en emotie oproepen. Jij roept "meer emotie". Nou, hoe wil jij dat dan bereiken, anders dan wat ik hierboven kort samenvat?

bavarios, ik kan me goed vinden in je mening dat er in de huidige boeken meer spanning zit dan emotieopwekkers zoals ik ze uit je verhaal begrijp. Het is zeker zo dat onze calvinistische achtergrond daar deels debet aan is. Wat ik niet helemaal snap is wat je zoekt. Zijn het de schrijftechnieken om dit uit te voeren?

Ik zal hier misschien binnenkort een topic over openen. Probleem is wel dat als ik hier een topic over open, dat mensen opnieuw de messen zullen trekken omdat ze de vorige topics over emoties niet hebben gelezen. En dan moet ik weer opnieuw dezelfde kritiek op dezelfde manier beantwoorden.

Hierboven zet je je nogal af tegen conflict bavarois, toch roept juist conflict emotie op en bereikt daarmee jouw doel.

Emotie kan niet bestaan zonder voorafgaande handeling of gedachte. Een discussie over emotie opwekken, kan dus niet bestaan zonder de 'tools' om dit op te veroorzaken. Anders gaat het alleen over de uitwerking van tekst, na het verzinnen van de tools, zoals bv een conflict om het effect zo groot mogelijk te maken. Niets op tegen, want dat is pas echt interessant. Daar kan iedereen zijn voordeel mee doen.

En discussie over emotie zelf is zo goed als zinloos. We hebben allemaal een ander referentiekader en daardoor ook een andere definitie van emotie.

Misschien als je echt concrete voorbeelden geeft, mensen snappen wat je bedoelt. Doordat je gewoon ontzettend vaag bent en, samengevat, tot nu toe niets anders zegt dan 'meer emotie!' en dat koppelt aan een enorme stelligheid, krijg je tegengas in de vorm van 'hoe dan?'

Geef nu gewoon eens een paar concrete voorbeelden. Laat een scène zien die je slecht vindt, en vervolgens hoe jij die volgens jouw methode zou verbeteren. Dat zou ik machtig interessant vinden. En ik weet zeker meer mensen hier. Dus: meer emtionele prikkeling? Hoe dan?

Ja, maar dan gaat dezelfde redenering ook op voor rationele modellen en theorieën. Een discussie over rationele theorieën en modellen van de mens gaat niet op omdat iedereen een ander referentiekader heeft. Toch word je hier dagelijks mee doodgegooid op universiteiten en scholen.

Ja, maar dan gaat dezelfde redenering ook op voor rationele modellen en theorieën. Een discussie over rationele theorieën en modellen van de mens gaat niet op omdat iedereen een ander referentiekader heeft. Toch word je hier dagelijks mee doodgegooid op universiteiten en scholen.

Jouw vooroordeel dat emotie genegeerd zou worden is ook niet waar. Kijk bijvoorbeeld eens naar de manier waarop de pers sprak over het vorige kabinet; hoe de relatie tussen Bos en Balkenende gewoon niet prettig was omdat de twee elkaar niet lagen. Dat was een botsing van karakters en dus emotie, niet een of ander zakelijk conflict. Kijk eens naar organisatiekunde, waar zaken als entrapment steeds beter worden onderzocht. Dit is het principe van 'niet meer terug kunnen na een vorige stap', waarbij juist sterke emoties als angst voor gezichtsverlies een rol spelen. En geschiedenis! Boy! Als er een studie is waar juist emoties aan bod komen is het wel geschiedenis! Passies en haat, angst en vooroordelen, hebzucht... Lees maar eens over de paranoide angst tijdens de koude oorlog. Of de rassenhaat in de tweede wereldoorlog. Of recenter, Srebrenica. Hoe vaker je roept dat emoties 'genegeerd' worden, hoe meer het me voorkomt dat je de afgelopen dertig jaar geen boek hebt gelezen, geen krant hebt opengeslagen en zeker geen universiteit hebt bezocht.

Binnen mijn visie komt er nog een heel scala van andere technieken die men kan gebruiken om emoties op te wekken. Ik zal hier misschien binnenkort een topic over openen.

Misschien als je echt concrete voorbeelden geeft, mensen snappen wat je bedoelt. Geef nu gewoon eens een paar concrete voorbeelden. Laat een scène zien die je slecht vindt, en vervolgens hoe jij die volgens jouw methode zou verbeteren. Dat zou ik machtig interessant vinden. En ik weet zeker meer mensen hier. Mag ik even verwijzen naar Bavarios' reactie op mijn verhaal "Taxi" in proeflezen, waarin hij uitlegt hoe zijn emotie-methode werkt? - Zeer uitgebreid gaat hij daar in op hoe tekst emotioneel kan worden "opgepept" (met jouw toestemming Bavrios)

Oke, dank! Ik geloof dat me iets begint te dagen wat Bavarios bedoelt. Ik vermoed dat je het in elk geval deels hebt over subtext.

Bedoel je dat zinnen een emotionele lading moeten hebben? Dat ze in zekere zin moeten 'zinderen' in plaats van enkel informatie overdragen?

Ik geef een voorbeeld (en zeg het maar als ik het verkeerd heb ;) ). Het voorbeeld dat ik geef is nogal plat, maar ik kan even niets beters bedenken. "Hij kijkt naar de vrouw die voorbij loopt." Dit is een neutrale zin. Er gebeurt niet veel, er zit niets onder. De zin heeft, zo op zichzelf, geen subtext. De persoon vindt niets, denkt niets, de hele situatie is gewoon heel saai. "Hij voelt in zijn zak en prikt zich bijna aan het scherpe mes. Hij kijkt naar de vrouw die voorbij loopt." Dezelfde zin krijgt nu lading mee.

De lading van de zinnen, dus de subtext, heeft ook met context te maken. "Ik hou van je," zei hij tegen haar. Hij verliet het huis. Dat is niet denderend spannend. "Ik hou van je," zei hij tegen haar. Hij verliet het huis voor de laatste keer. Dan is er wat aan de hand.

Dit komt uiteindelijk dan wel weer terug bij mijn persoonlijke 'hamer': conflict. 'Dat er iets gebeurt' wil zeggen 'conflict'. Dat is namelijk de enige soort gebeurtenis die in een verhaal relevant en dus interessant is.

Hm. Als wat ik als voorbeeld geef inderdaad in grote lijnen jouw punt is, dan vrees ik dat het echt niet zo vernieuwend is als je denkt. En eigenlijk is het wel ironisch dat je zo rationeel en abstraherend bezig bent met 'emotionele triggering'. Het verbaasd me dan ook niet dat je je niet laat meeslepen door de meeste literatuur; je bent er veel te verstandelijk mee bezig om er van te genieten. Denk ik.

@HH: volgens mij sla je met deze laatste zin de spijker op z'n kop (komen die twee elkaar toch nog een keertje tegen).

Als het allemaal zo makkelijk is als dat jij het zegt hadden we allemaal een bestseller geschreven, niet? En was jij al een beroemde schrijver geweest. Nee, het is helemaal niet makkelijk om de emoties van de lezer op te wekken. Het is het allermoeilijkst dat er is. Derhalve noodzakelijk om dit grondig onder de loep te nemen.

Maar in ieder geval, er ligt een wereld open voor degenen die geïnteresseerd zijn in de materie van emoties in de literatuur. Het is een nog onontgonnen gebied en wat mij betreft zeer fascinerend.

Het is geen waarom Bavarois, het is een moeilijkheid, een gevolg waarvan ik denk dat het overmijdelijk is. Als ik een achttienjarige wil 'triggeren' zal ik met iets anders moeten aankomen dat bij die veertiger die zijn kind heeft verloren. Wil ik ze beiden op hetzelfde moment raken, zal ik iets moeten verzinnen dat zo groot en alles omvattend is, dat ze het beiden kunnen voelen. Dan zit je al snel op Liefde Dood Eenzaamheid, en die paden zijn behoorlijk platgetreden. Het kan wel, maar vul je daar een heel boek mee, steek je boven het maaiveld uit, vertel je iets dat iemand nog niet weet. En dan nog: de veertiger kan wel helemaal uitgekeken zijn op De Liefde. Heb je weer niets.

Het is geen onontgonnen maar wel een zeer fascinerend gebied. Volgens mij maak jij het te groot.

Tere punten hebben we allemaal. De emotie die ontspringt uit deze zwakke punten is universeel.

De een reageert verbolgen als hij ziet hoe een Chinese kok een kat in de hete olie dompelt - een smaakvol hoofdgerecht. De ander springt op als hij hoort hoe beestachtig de buurman zijn vrouw behandeld. Weer een ander kan er niet over uit dat 20% van de wereld een hoeveelheid voedsel weggooit waarmee de andere 80% een leven geschonken kan worden.

Juist door een emotie niet heel groot maar heel dicht bij te halen, zul je merken dat de basis van die emotie voor iedereen gelijk is.

Als analyseren je grootste kwaliteit is, moet je toch af en toe op het uit-knopje kunnen drukken. En ik zeg niet dat het makkelijk is. Als je dingen ziet die anderen niet ziet, klinkt dat bijna alsof je hoogsensitief bent. Daar heb ik zelf ook lichtelijk last van, en bovendien ben ik psycholoog, dus ik zou me de hele dag een slag in de rondte kunnen analyseren. Maar dat doe ik niet, omdat ik mijn energie liever aan schrijven besteed. En waar het hier eigenlijk om gaat is de analyse van emoties om te zetten in woorden die iedereen van binnen voelt. En dat is heel andere koek. Dan kom je toch bij schrijfstijl terecht, en bij uitbeelding in woorden. Het gaat niet om de emoties op zich en hoe je die beschrijft, maar wel dat je het zo beschrijft dat iedereen zich er in kan Verplaatsen, met een hoofdletter V. Dan maakt het niet uit of je over iets schrijft wat de lezer nog nooit zelf heeft meegemaakt. De kunst is het zo te beschrijven, dat de emotie toch gevoeld wordt. Dat is uitbeeldingskunst met woorden. Als je dat beheerst kun je stoppen met analyseren.