Zo maak je een cliché origineel: dame in nood

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: de dame in nood.

Het cliché: jij moet gered worden

Het duidelijkste voorbeeld van de dame in nood is de prinses die door de koene ridder moet worden gered van een draak. In meer moderne uitvoeringen van dit cliché is de vrouw – of liever: het personage in kwestie- in problemen, emotioneel kwetsbaar of heeft het iets anders spelen waarvan een romantisch geïnteresseerde zegt: “Dat los ik wel even voor je op, schatje!”

Waarom stoort dit cliché zo?

Er zijn twee redenen dat dit cliché stoort. Het eerste is dat je de heldenreis (van de vrouw) afneemt. Dit punt is niet per se feministisch van aard: iedere heldenreis krijgt pas waarde als het personage in kwestie zelf probeert iets op te lossen. Zodra je die uit handen geeft, verliest de held het recht op die titel. Verhalen zijn interessant of spannend omdat er een groeiproces bij komt kijken en dat is niet meer aan de orde als iemand problemen of worstelingen van een ander weg kan nemen.
Een soortgelijk principe gaat op voor het tweede storende punt van dit cliché: “Dat los ik wel ‘even’ op.” Hoezo ‘even’? Als een probleem zo makkelijk op te lossen was, zou de held dat ook moeten kunnen. Bovendien als je een probleem schrijft dat ‘snel’ op te lossen is, heb je een slecht verhaal. Omdat er geen verhaalopbouw of groei in zit.
Moet er een draak verslagen worden? Dat lossen we wel ‘even’ op: ridder, neem uw zwaard en hak zijn kop eraf. Punt. Geen training, geen spannende tochten door de bergen, niets.

De oorzaak van het cliché: de schrijver is lui

De traditionele dame in nood stamt van het beeld dat vrouwen hopeloos en niet zelfstandig zijn. Maar ook bij iets meer ‘creatieve vrijheid’ van dit cliché kan je nog iets anders opmerken: de schrijver is lui. In plaats van goed te kijken naar hoe de personages in elkaar zitten, wat ze willen en nodig hebben en wat voor vaardigheden ze hebben om hun problemen op te lossen. In plaats daarvan kijkt de schrijver naar de makkelijkste weg en laat iemand anders het overnemen. Zelfs de helper gaat het soms te gemakkelijk af. Die heeft ‘toevallig’ ergens vrienden, de nodige financiële middelen, de mooiste ogen om verliefd op te worden. Wat het ook maar is dat de schrijver niet hoeft of gaat uitleggen om het plot maar gaande te houden. Dat resulteert in een verhaal met te weinig diepgang.

Het cliché fiksen: hoe ziet hulp eruit?

Kijk goed naar wat je personage zelf op kan lossen en waar dus nog hulp nodig is.  In de praktische zin kijk je naar wat het personage op dit moment niet kan. Een rekening betalen, bij het hoogste rek in de supermarkt komen om iets te pakken… Ook kijk je naar hoe de held moet leren gedurende de heldenreis. Moet het personage leren wat assertiever te zijn, bijvoorbeeld? Dan moet het uiteindelijk ook zelf de mond op durven trekken. Een ander personage is er dan om te helpen, maar niet meer dan dat. Hulp moet eruit blijven zien als hulp, niet als een probleem dat meteen wordt opgelost.

Tip voor het verminderen van het cliché

Laat het probleem van het personage in nood er een zijn waar de romantische wederhelft ook hinder van ondervindt. Dan nodig je het koppel uit om samen te groeien en een conflict aan te gaan. Zo vermijd je een cliché en laat je je helden groeien: twee vliegen in een klap!

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen. Ze geeft ook een cursus dialogen schrijven.