Zo maak je een cliché origineel: de puber op de middelbare school

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week kijken we naar twee veelvoorkomende clichés bij personages van de middelbare schoolleeftijd.   

Het cliché: een aantal bekende pubers

Degene die op de middelbare school mooi is, met wie iedereen vrienden wil zijn en die gemeen is tegen iedereen buiten de vriendengroep. En dan de verstotende: vriendeloos, gepest en vaak goed in bètavakken. Kortom: de populaire en de nerd. En dat zijn er nog maar een paar van de pubers die in schrijversland naar de middelbare school gaan.

Waarom stoort dit cliché zo?

De middelbare school kenmerkt zich wel degelijk door bepaalde kliekjesvorming als het om vriendschappen gaat. Maar door je jonge tienerpersonage te snel de populaire of de nerd te maken, neem je pubers niet serieus.
Die kunnen meer zijn dan óf gemeen en mooi, óf lelijk en gepest, óók al vliegen de hormonen in het rond en wordt er een plaats in de sociale hiërarchie gezocht. Het risico dat je er storend oppervlakkige personages van schrijft, is heel groot.

Maar er kleeft nog een nadeel aan deze typische classificering van karaktertrekken tijdens de middelbare schooltijd. Als je die clichéwaarden aan elkaar koppelt alsof ze niet afzonderlijk van elkaar kunnen bestaan, dan gaat vroeg of laat je verhaalthema eronder lijden.
Je kan dus alleen maar zacht van aard zijn als je ook gepest wordt? Want als je mooi bent, moet je ook gemeen zijn.
De kans is groot dat met zulke rigide regels je een verhaal niet fatsoenlijk kan uitwerken. Omdat je niet de diepte in kan gaan en omdat je nog een heel leger aan medepersonages nodig hebt die elk een specifieke karaktertrek moeten vertegenwoordigen. Zoals iemand die aardig is zonder gemeen te hoeven zijn. Maar dat is dan vaak wel weer een vervelende cliché grappenmaker.

De oorzaak van het cliché: gebrek aan levenservaring

In kinderboeken is er nog geen behoefte aan diepzinnige personages. Pubers lijken in schrijversland vaak tussen de kinderen en volwassenen in te vallen als het gaat om waar ze in hun emotionele ontwikkeling zijn. Ze spelen relatief weinig de hoofdrol in diepgaande verhalen. Dus lijkt het een vrijbrief om ze maar eenvoudig weg te zetten. ‘Het zijn pubers, die worden gedreven door de hormonen. En we weten allemaal hoe dat gaat…’. Vanwege hun gebrek aan levenservaring wordt te vaak gedaan alsof ze nog geen idee van het leven hebben. Maar een zogenaamd gebrek aan levenservaring mag nooit een excuus zijn voor het gebrekig uitwerken van karaktertrekken.

Het cliché fiksen: gebruik pubers niet als gereedschap voor schok en drama

Het lijkt geen gek idee om pubers in een verhaal te laten voorkomen in verhalen voor het nodige drama. Experimenteren met drank, seks, drugs en het zich afzetten tegen de ouders lijkt daar een goed recept voor. En dat kan werken, maar je kan het beter laten om een puber in je verhaal te schrijven, alleen omdat je de lezer daarmee denkt te choqueren. Extra drama aan je verhaal toevoegen omwille van het extra drama is geen goed idee. Een lezer prikt daar makkelijk doorheen. Bovendien kan het tegen je werken als je een complete (potentiële) doelgroep niet serieus neemt.

Tips voor het verminderen van het cliché

• Zie pubers liever als mensen die emoties sterker ervaren dan mensen die alleen maar gedreven worden door emoties. Dat voorkomt al een hoop van de oorzaken die ervoor zorgen dat dit cliché zo eenzijdig en oppervlakkig maakt.
• De naïviteit die pubers doorgaans hebben kan je ook omzetten naar een unieke drijfveer en veel daadkracht om iets te veranderen in plaats van ernaar te kijken als ‘dom’.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen. Ze geeft ook een cursus dialogen schrijven.