5 schrijflessen van David Attenborough

Of het nu een nietig diertje is of de koning van de jungle, alle wilde dieren in de documentaires van David Attenborough leiden een intrigerende strijd om het bestaan. Het lijkt alsof je naar de persoonlijke levensgeschiedenis kijkt van een individu, met alle hoogte- en dieptepunten die daarbij horen. Super-inspirerend voor schrijvers die net als Attenborough een pakkend verhaal willen vertellen.

In de natuurdocumentaires zoomt Attenborough in op individuele dieren die allerlei live-events meemaken. Honger, dorst, paringsdrang, de zorg om de uitvliegende jongen en de strijd op leven en dood, alle thema’s komen voorbij.

Op het eerste gezicht deelt de filmmaker geen opzichtige boodschap in zijn documentaires over bijvoorbeeld het belang van een duurzame aanpak. Toch vertellen de films op een dieper niveau wel degelijk het verhaal van het hele universum, waarin alles met alles samenhangt. Maar dan wel op een hele pakkende manier verteld, zodat kijkers na afloop precies weten waarom het behoud van de aarde zo belangrijk is.

Deze lessen kunnen we leren van Attenborough:

1. Kies een individu als hoofdpersoon

Attenborough kiest geen onderwerp maar één of meerdere dieren. Met hem of haar kunnen we ons identificeren, want de filmmaker behandelt al zijn dieren als helden. Door vanuit hun individuele perspectief het verhaal op te bouwen neemt hij de kijkers op sleeptouw.

2. Zoom in op conflict

De dieren van Attenborough moeten alles uit de kast halen om een prooi te bemachtigen. Of ze moeten gevaren trotseren om hun jongen in veiligheid te brengen. Het gevaar loert overal.

Als vakkundig storyteller brengt Attenborough namelijk nooit zomaar een dier in beeld, er staat altijd iets te gebeuren. Bij voorkeur iets spannends: een dier moet ontsnappen aan zijn belager of moet aan de bak om zijn jongen te redden van de hongerdood. Daar word je als kijker in meegezogen, of je dat nu wilt of niet.

3. Breng emoties in beeld

Angst, woede of medeleven: het zijn allemaal redenen om een verhaal te onthouden en te delen. In Attenboroughs films weet je als kijker natuurlijk nooit zeker of een leeuw echt verdrietig is om dat gestorven welpje, maar zo brengt de filmmaker het wel in beeld.

Bij het componeren van een verhaallijn met emoties heeft Attenborough waarschijnlijk goed gekeken naar het piramidemodel van Gustav Freytag. Freitag onderscheidt in een dramatisch verhaal vijf fases met bijpassende emoties. Als het publiek al deze fases doorloopt, maken de kijkers of lezers alle belangrijke emoties mee. Het spectrum loopt van hoop en verwachting tot angst en opluchting. Die emotionele rollercoaster brengt een oersterke klik tot stand tussen verteller en publiek.

4. Gebruik humor

Ons brein is ingesteld op vaste patronen. Als er iets anders gebeurt dan verwacht, werkt dat vaak op onze lachspieren. Omdat ons brein geprikkeld wordt, blijft het verhaal bovendien gemakkelijker in het geheugen hangen.

Attenborough zoekt in zijn documentaires graag naar het onverwachte en het zonderlinge. De combinatie van beeld en commentaar leidt vaak tot onverwachte en daardoor humoristische contrasten.

5. Herhaal

De overtuigingskracht van een verhaal wordt nog sterker als dat verhaal regelmatig en consistent terug komt.  Attenborough vertelt steeds opnieuw in alle variaties zijn verhaal over winnaars en verliezers in het dierenrijk. En toch hangen we aan zijn lippen voor nog meer verhalen: we krijgen er nauwelijks genoeg van. Wees dus niet bang om een verhaal in allerlei uiteenlopende vormen te herhalen.

Ga binnenkort weer eens voor de televisie zitten als er weer een documentaire uitgezonden wordt van de beroemde filmmaker. En kijk wat jou daarbij dan opvalt!

Door Sigrid van Iersel

Sigrid van Iersel is een verhalenmaker met een journalistieke achtergrond, die de kracht van storytelling en creatief denken aan elkaar knoopt. Ze is schrijver van de boeken 'Toverballen voor het Brein' (over de toepassing van storytelling in teksten) en 'Lenig Denken' (over het oprekken van je creatieve denkvermogen). Meer informatie vind je op haar website.