Wat is de toon van je verhaal?

Als je goed wilt leren schrijven, is het handig om schrijftermen te kennen. Zo leer je beter begrijpen hoe een verhaal is opgebouwd. Ook wanneer je in gesprek gaat met een uitgeverij is het belangrijk om te weten wat de verschillende schrijftermen betekenen. Hoor of lees je een schrijfterm waarvan je de betekenis niet (meer) weet? In het Schrijfwoordenboek van Schrijven Online verzamelen we alle schrijftermen én lichten we ze toe. Vandaag bespreken we de toon van een verhaal.

Mis je een schrijfterm waar je meer over wilt weten? Mail dan naar redactie@schrijvenonline.org. Deze keer: toon.

Wat is de toon van een verhaal?

Schrijf jij een hoopvol of een cynisch verhaal, grappig of juist heel griezelig? De toon van je verhaal is het algemene gevoel wat de tekst oproept bij je lezers.

Waar wordt de toon van je verhaal door beïnvloed?

Je schrijfstijl heeft een grote invloed op de toon van je verhaal. Denk aan formele of informele taal, woordlengte en woordkeuze. Kijk maar eens naar deze drie verhaalfragmenten: de inhoud is hier bijna hetzelfde, maar vanwege de schrijfstijl komen de drie stukjes compleet anders over.

1. Op maandagochtend om half zeven vloog er een zwaluw tegen het slaapkamerraam van Vera van Dijk. Het geluid van de botsing wekte Vera uit een diepe slaap. Het karkas viel neer op de tuintegels. De neutrale vertelstem van dit stuk, de focus op feiten en het gebruik van formelere woorden zoals 'wekte' en 'karkas' geven dit stuk een zakelijke toon.
2. Het raam glom in het zacht oranje licht van de ochtendzon. Duiven en meesjes kwekten tegen elkaar en in de tuin naast de grote beukenboom zaten de tuintegels te zonnen. Een zwaluw zoefde door de wind en tegen het kamerraam aan. Even stond alles stil. Toen tuimelde het zwart-witte lichaam naar beneden, waar de warme tegels wachtten. Er klonk een gilletje vanuit de slaapkamer. Het raam glom nog steeds, nu met een barstje in het midden. Hier is de toon dromeriger. Het verteltempo ligt lager en de schrijfstijl is bloemeriger, met veel aandacht voor zintuigelijke beschrijvingen.
3. Met een klap schrok Vera wakker. Wat was dat geluid? Ze rukte het gordijn open. Buiten was er niemand. Haar tuintje, de beuk, de zon die opkwam: alles leek normaal. Toen zag ze de barst in haar raam. Haar hart bonkte. Ze opende het raam en keek naar beneden. Op de tuintegels lag een vogeltje. Dood. De korte zinnen en woordkeuzes maken dit derde fragment spannender en informeler in toon. Behalve de toon is hier ook het perspectief veranderd.

Maar ook de inhoud van je verhaal beïnvloedt de toon. Een verhaal met als thema 'liefde overwint alles' heeft bijvoorbeeld een veel positievere toon dan een verhaal met als thema 'de mens is van nature slecht'.

Waar wordt toon voor gebruikt?

Met de juiste toon kun je het gevoel van de lezer een bepaalde richting op sturen. In een heftig verhaal kun je bijvoorbeeld sombere woordkeuzes gebruiken om de emoties te vergroten, of juist in een neutrale vertelstem schrijven zodat het authentieker voelt. Wil je dat je verhaal een beetje schrijnt? Dan kun je de schrijfstijl juist niet aan laten sluiten op de inhoud en krijg je zoiets als: 'Een meneertje speelt met zijn geweertje. Bloed besmeert de vloer als pindakaas.'

Toon, sfeer en emotie

De algemene toon van je verhaal verandert meestal maar weinig of heel geleidelijk: denk aan een thriller waarin de spanning langzaam verhoogd wordt.

Wel kan de sfeer sterk veranderen. Sfeer lijkt op toon, maar is minder verbonden aan je thema en meer aan het gevoel van een specifieke scène. In een hoopvol boek is bijvoorbeeld niet iedere scène hoopvol: er zullen ook negatief gekleurde momenten tussen zitten, zodat de hoopvolle toon sterker overkomt wanneer deze terugkeert.

Toon en sfeer zijn niet hetzelfde als de emoties van je personages. Een personage kan zich boos of somber voelen, terwijl de manier waarop het is geschreven ervoor zorgt dat de lezer hierom moet lachen. Het verhaal heeft dan een grappige toon, of er wordt in deze scène een grappige sfeer neergezet.