Waarom een verrassend perspectief goed voor je verhaal is

De keuze vanuit wie je het verhaal vertelt en op welke manier je dat doet, heeft een grote impact op je verhaal. Het kan je boek zelfs van middelmatig tot ijzersterk maken. Het perspectief geeft kleur aan je verhaal en daarom is de keuze van groot belang voor jou als schrijver. Hoe kies je een verrassend perspectief?

Wat is perspectief?

Het perspectief van je verhaal heeft meerdere facetten. Vanuit welk personage bekijken we de gebeurtenissen? Zijn het er meerdere die je afwisselt per hoofdstuk? Maar ook: hoe leest het perspectief? Je kan namelijk kiezen voor een ik-perspectief, een personaal perspectief of een alwetende verteller. In dit artikel gaat het vooral om wie het verhaal vertelt. Als je meer wil weten over de verschillende perspectieven, lees het overzicht hier.

Je doet iets nieuws

Door een slimme keuze te maken wie je verhaal vertelt kan je veel doen. Elk personage heeft een andere achtergrond en ervaringen, en zal dus ook een andere kijk op de wereld hebben. Daarmee kan je iets anders doen dan anders. Om een beeld te schetsen hoe groot die invloed is, zetten we een aantal voorbeelden op een rij.

• In De paradox van geluk van Aminatta Forna volgt de lezer de Afrikaanse Atilla. Als expert op het gebied van trauma’s bij slachtoffers van burgeroorlogen gaat hij naar Londen om een lezing te geven. Wanneer zijn neefje verdwijnt, schakelt hij de hulp in van een Amerikaanse onderzoeker met een groot netwerk. De keuze van hun nationaliteit was heel bewust, vertelde Forna in een interview in VPRO Boeken. ‘Wat ik wilde doen met deze roman was het omdraaien van de blik waarmee mensen naar de wereld kijken.’ Niet de westerse blik op een Afrikaans land, maar andersom. Alle personages komen niet uit Londen. ‘De personages in het boek kijken naar de stad als een buitenstaander.’
• Een alwetende verteller wordt vaak gezien als ouderwets, maar het kan zeker werken, vooral als je het slim aanpakt. Markus Zusak schreef het jeugdboek The Book Thief (De boekendief) vanuit het perspectief van de Dood. Als alwetende verteller deelt de Dood het verhaal van Liesel Meminger die opgroeit tijdens de Tweede Wereldoorlog.
• In The Nothing Man (Je liet me leven) van Catherine Ryan Howard lees je uit het perspectief van een seriemoordenaar, die na zijn ‘pensioen’ een boek tegenkomt dat geschreven is door de enige persoon die hij liet leven. The Nothing Man wisselt per hoofdstuk delen uit het desbetreffende boek van de overlevende en hoofdstukken in het hoofd van Jim, ofwel the Nothing Man. Hoewel er wel vaker een hoofdstuk of twee vanuit het perspectief van de moordenaar wordt beschreven, is het niet gebruikelijk om het hele boek zo te schrijven. Het geeft een hele nieuwe draai aan het misdaadgenre.

Afbeelding

Je kan gebruik maken van een onbetrouwbare verteller

Een verrassend perspectief geeft ruimte om een onbetrouwbare verteller te beschrijven. Elk personage is in zekere zin onbetrouwbaar: hun achtergrond, opvoeding en persoonlijkheid kleurt altijd de bril waardoor ze kijken. Of wat ze zien de waarheid is, dat is voor jou als lezer om te bepalen. Maar met sommige personages kun je het extreme in gaan. Denk aan de dementerende hoofdpersoon uit Hersenschimmen van J. Bernlef, die personen door elkaar haalt en steeds minder besef heeft van zijn omgeving. In Room van Emma Donaghue heeft de vijfjarige Jack niet door dat hij en zijn moeder gevangen worden gehouden en gelooft hij dat de wereld buiten hun kamer niet bestaat. In het laatste geval weet de lezer dat de buitenwereld wel degelijk door gaat met bestaan, maar soms kan een personage je voor de gek houden. Zo blijkt de hoofdpersoon bijvoorbeeld de moordenaar te zijn, maar besloot hij dat detail net even weg te laten.

Gooi je perspectief eens om

Denk dus goed na wie de verteller wordt en vooral ook hoe die keuze je verhaal kleurt. Je hebt snel de neiging om de veilige keuze te maken, maar soms kom je tot de conclusie dat je bijpersonage eigenlijk veel interessanter is geworden dan in eerste instantie gedacht. Bekijk dan nog eens goed: moet deze persoon niet je hoofdpersonage worden? Hoe verandert dit het verhaal? En ook: wat houdt het personage geheim voor anderen of zelfs voor de lezer? Liegt hij tegen zichzelf? Dit zal je verhaal veel spannender, interessanter én origineler maken. Wees dus niet bang om je perspectief eens op z’n kop te gooien!