Stijl – Oxymoron

Ongemerkt sluipen er in veel van onze teksten fouten die we ondanks aandachtig redigeren over het hoofd zien. In samenwerking met het Groot retorisch woordenboek komt er wekelijks een stijlfiguur aan bod. Deze keer: Oxymoron
Een Oxymoron omschrijft op een verrassende manier een tegenstelling in de taal. Bijvoorbeeld ‘De lieve kleine reus’ is een paradox die een verrassend effect heeft omdat het ons juist net iets meer over het karakter kan vertellen.

Oxymoron

‘scherpzinnige dwaasheid’, mv. oxymora, alliance de mots Syntactisch-semantische figuur, combinatie van twee termen met tegengestelde betekenis. Dit is een bijzonder geval van antithese of tegenstelling.

Functies

1 paradox
2 verrassingseffect
3 denkprikkel
4 oproepen van extreme emoties
In mystieke en erotische literatuur suggereert het oxymoron de innerlijke verscheurdheid van het subject of de paradoxale aard van het object. De mystica Hadewijch (dertiende eeuw) noemde haar liefde ‘suet ende wreet’ (zoet en wreed). De filosoof Nicolaas van Cues schreef in 1440 De docta ignorantia (Geleerde onwetendheid). Petrarkistische liefdespoëzie wemelt van oxymora, bv.‘O loving hate!’ (O haat vol liefde; W. Shakespeare, Romeo and Juliet). Het manierisme zweert bij ‘concordia discors’ (tweedrachtige eendracht)

Genres

1 alledaagse uitdrukkingen, bv. een publiek geheim; stilstaand verkeer; de ongekroonde koning; clair-obscur; koud zweet; uitzonderingsregel; oud nieuws; manwijf; georganiseerde chaos
2 spreuken, bv. l ‘festina lente’ (haast u langzaam)
3 boektitels, bv. Micromégas, Voltaire; Het levende lijk, Dostojevski; Het bevroren vuur, Willy Vandersteen; Het zwarte licht, H. Mulisch; Zwarte sneeuw, C. D’haen; Zwarte Zon, P. Claes
4 reclame, bv. ‘Mini, de kleine reus’