Schrijfwoordenboek: een haiku

Deze week in het schrijfwoordenboek: een ‘haiku’. Een haiku is geen schrijfterm die normaal behandeld wordt, maar een dichtvorm van Japanse origine. Deze week leggen we uit wat een haiku precies is.

---

Een haiku (meervoud: haiku’s) is een dichtkunst die in de 17^e eeuw in Japan is ontstaan. De dichtkunst wordt gekenmerkt doordat een gedicht in 3 regels wordt geschreven waarvan de eerste regel 5, de tweede regel 7 en de derde regel weer 5 lettergrepen heeft.

De bedoeling van een haiku is dat het een ervaring in één ogenblik uitdrukt. Het is als het ware een ‘vingerhoed vol emotie’ waarin weinig ruimte is voor uitgebreide omschrijvingen. Wat dat betreft kun je ernaar kijken als een extreem kort ‘show don’t tell’ gedicht.

De kikker en de oude vijver

Een van de grootste haiku-meesters uit de Japanse poëziewereld is Matsuo Basho. Hij schreef een zeer beroemde haiku (over een kikker in een vijver) die een beetje laat zien hoe een haiku in elkaar steekt. De haiku gaat als volgt:

Nederlands                                    Japans

Ach oude vijver                            Furu ike ya

Een kikker springt erin               Kawazu tobikomu

Geluid van water                        mizu no oto

Natuurlijk klopt de logica van de lettergrepen niet helemaal in het Nederlands, maar als je naar de Japanse tekst kijkt, dan zie je dat de eerste en de laatste regel uit 5 lettergepen bestaan, terwijl de middelste regel uit 7 lettergrepen bestaat.

Inspiratie in de omgeving

Japanse Haiku schrijvers halen veel onderwerpen uit de natuur en de omgeving zoals bloemen, koi karpers en bloesem. Als je nu een haiku wil schrijven kun je hier een voorbeeld aan nemen. Haal inspiratie uit de omgeving, en wie weet schrijf je wel een hele creatieve haiku. Zo kun je naar het bos gaan voor inspiratie, of simpelweg naar je tuin kijken terwijl het regent. Keuze genoeg!

Emotiebenoeming

Zoals al werd gezegd is een haiku ‘een vingerhoed vol emotie’. Kortom, het benoemen van emotie is eigenlijk niet nodig. Om emotie in je haiku door te laten dringen kun je gebruik maken van symboliek of zintuigelijke waarneming. Bij de haiku van Matsuo Basho zal je misschien het beeld voor je zien van een oude en wijze man die vredig naar de vijver kijkt, terwijl er zachtjes een kikker in springt. Woorden als ‘vredig’, ‘rustig’ of ‘harmonieus’ hoeven niet eens gebruikt te worden.

Buiten de regels gaan

Het 5-7-5 stramien is het kenmerk van een haiku, maar het kan geen kwaad om af en toe buiten de lijntjes te gaan. Zo kun je bijvoorbeeld experimenteren met een 5-9-5 gedicht, of een 4-7-4 gedicht. Ook Japanse haiku-meesters hielden zich niet altijd aan de vaste regel. In de hedendaagse poëziewereld wordt er bovendien ook steeds vaker van de vaste regel afgeweken, en is het 5-7-5 stramien meer een richtlijn. Probeer alleen niet te ver van de richtlijn af te wijken, want voor je het weet wordt het een normaal gedicht, en de kracht van een haiku is juist dat het kort en sterk is.

Foto: Pixabay