Herkomst van ‘op de fles gaan’

Wanneer een bedrijf failliet gaat, kun je dit uitdrukken door te zeggen dat het ‘op de fles gaat’. Deze uitdrukking is algemeen bekend in het Nederlands en vindt zijn oorsprong waarschijnlijk in de middeleeuwen. De herkomst van het woord heeft te maken met het Italiaanse woord ‘fiasco’. 

Het Italiaanse 'Fiasco'

Over de herkomst van ‘op de fles gaan’ zijn de meningen van verschillende spreekwoorddeskundigen verdeeld. Er bestaan dan ook veel verschillende verklaringen voor. Eén ervan heeft te maken met het woord ‘fiasco’. Dit woord, afkomstig uit het Italiaans, betekent fles.

Volgens sommige spreekwoorddeskundigen moesten vrouwen die ‘twistziek’ waren, oftewel teveel scholden, in de Middeleeuwen als straf een steen dragen en daarmee over straat lopen. Deze steen had de vorm van een fles, waardoor het woord fiasco ‘falen’ is gaan betekenen in het Nederlands. Zo zou ‘op de fles gaan’ langzaam synoniem zijn gaan staan voor ‘mislukken’.

Ernstig ziek zijn 

Weer andere spreekwoorddeskundigen geven een hele andere verklaring voor ‘op de fles gaan’. Zij menen dat deze uitdrukking oorspronkelijk werd gebruikt om aan te geven dat iemand ernstig ziek was. Wanneer het duidelijk was dat iemand niet beter zou worden, kon iemand alleen nog uit de fles eten en drinken. Iemand die ‘op de fles was’, was dus reddeloos verloren.

Het laatste beetje bier 

De laatste aannemelijke verklaring voor de oorsprong van de uitdrukking heeft te maken met biervaten. Wanneer een biervat bijna leeg was, werd het laatste beetje bier eruit getapt en in een fles gedaan. Dit bier was echter niet in al te beste staat en werd vaak aangelengd om het nog enigszins drinkbaar te maken.

Wanneer je dit bier voorgeschoteld kreeg, werd je in feite bedonderd. Zo zou onder andere de term ‘flessen’ in de betekenis van ‘bedriegen’ ontstaan zijn. Ook ‘op de fles gaan’ zou hiermee te maken hebben: een kroeg die slechts nog bier uit de fles kon schenken, had blijkbaar niet meer genoeg middelen om een nieuw biervat aan te schaffen en was dus zo goed als failliet.

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder verschenen is op IsGeschiedenis.