Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker

Stelling: schrijven moet je jong leren

20 november 2006 - 18:46

Ik ben zelf al op m'n 12e begonnen en nu ik 21 ben probeer ik het wat serieuzer aan te pakken. Ik heb altijd wel geschreven, ik schrijf nu voor twee dagbladen en ik natuurlijk schrijf ik over verhalen en een roman. Binnenkort start ik ook met een schrijfcursus. Voor veel vakken moet je jong beginnen, maar voor schrijven geldt dat blijkbaar niet. Ikzelf denk dat iedereen er nog aan kan beginnen, ookal ben je 80. Maar ik ben benieuwd, daarom mijn stelling:

Schrijven moet je jong leren.

Als iets soortgelijks al is geweest niet reageren en laat deze topic dan maar zakken. Als nieuweling kan ik dat niet allemaal bijbenen :wink:

Lid sinds

18 jaar 6 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 18:49

Het is denk ik wel makkelijk als je er jong aan begonnen bent. Aan de andere kant is ook dat geen garantie voor succes, en het kan ook een keerzijde hebben, dat je jezelf bepaalde dingen aanleert die er niet meer zo makkelijk uit te krijgen zijn. En er zijn ook schrijvers die nooit hebben geschreven, dan beginnen en meteen succes hebben.

Maar over het algemeen denk ik dat de meeste schrijvers jong begonnen zijn.

Lid sinds

19 jaar 10 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 19:30

Ik begon met een schrijfcursus voor de fun en om de verveling te verdrijven omdat ik in de WW kwam toen ik 50 was. Daarvoor schreef ik nooit, behalve verslagen voor mijn werk.
We zijn nu drie jaar verder en de rest weten jullie uit andere topics.
Je kunt dus op elke leeftijd beginnen. Als je het maar serieus aanpakt.

Het is wel doorschrijven geblazen als je nog een oeuvreprijs wilt vangen :lol:

Kim

Lid sinds

19 jaar 3 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 19:45

Ik schrijf al heel mijn leven (sinds mijn vijfde/zesde), maar ben pas rond mijn tweeentwintigste eens over publiceren ga nadenken. Ik had toen kans om te debuteren maar de roman waar dat mee zou zijn leek me niet juist, en zo kwam het dat ik pas nu (achtentwintig) gedebuteerd ben. Misschien niet al te oud, en ik voel me in ieder geval superjong, maar ik had het graag wat jonger willen doen. Eenentwintig bijvoorbeeld, vind ik een mooie leeftijd om te debuteren.

Ik denk dat de stelling nogal persoonlijk is, het verschilt van persoon tot persoon. Het talent zal er altijd al zijn, maar bij sommige mensen vindt het gewoon pas later een weg naar buiten dan bij andere. Maar goed, mijn voorkeur ligt zelf dus bij jong beginnen.

Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 19:58

Ik denk dat het een combinatie is. De meeste mensen beginnen jong met schrijven juist ómdat ze het leuk vinden en het goed kunnen.
Ik denk dat kunnen schrijven toch een beetje een talent is - dat het een beetje in je moet zitten. Maar net als andere talenten, kan het voorkomen dat je niet wist dat je het had! En dus is het nooit te laat om te beginnen! :D

Lid sinds

18 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 21:05

Ik vind wel dat je op de basisschool bijvoorbeeld kleine verhaaltjes moet verzinnen, maar het hoeft niet een vak apart te zijn ofzo.
Bij mij moesten we in groep zes altijd kleine opstelletjes verzinnen. Ik vond dat altijd wel heel leuk. :D

Lid sinds

18 jaar 3 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 22:49

Toen ik een jaar of zes was, kreeg ik een dagboek. Vanaf dat moment klom ik regelmatig in de pen. Toen ik achtien was, volgde ik een toeristische opleiding. Het leek me leuk om met mensen uit de hele wereld te corresponderen, om zo wat meer te weten te komen van andere culturen. Ook leerde ik toen sneller een andere taal. Regelmatig "hoorde" ik van mijn penvriendinnen dat ze mijn brieven zo leuk geschreven vonden.

Pas jaren later ben ik verhalen gaan schrijven. (Ik ben nu 37). En ik blijf het spijtig vinden dat ik hier niet veel eerder mee begonnen ben.

Rosali

Lid sinds

19 jaar 5 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
20 november 2006 - 23:53

Nee, ik ben het niet met die stelling eens. (Interessante, maar lastige stelling overigens :wink: )

Schrijven is een groeiproces gebaseerd op veel factoren maar is naar mijn mening onafhankelijk van leeftijd.

Ik denk dat een jonger iemand niet altijd de "mentale bagage" heeft om een personage de diepte te geven die het zou moeten hebben. Dat komt door gebrek aan levenservaring. Dan mag je alle theorie tot je genomen hebben en al veel schrijven maar dan zullen er grenzen zijn die je beperken.

Natuurlijk is het prima als mensen al sinds jong bezig zijn met schrijven. Maar iemand die op zijn vijftigste de draad oppakt of simpelweg vanaf het begin begint heeft mogelijkerwijs door de ups and downs van het leven zelf minder tijd nodig om de zaken te begrijpen dan iemand die 35 jaar jonger is.

Poeh, deze stelling is echt lastig. Mijn complimenten.

Lid sinds

19 jaar 10 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
21 november 2006 - 9:12

Beginnen met schrijven kan op alle leeftijden - al naargelang de trigger komt. Bij mij was de trigger - zoals dat zo mooi in het Engels heet - een boekpresentatie van een BV-er (bekende Vlaming) op TV met een onwaarschijnlijke mediabelangstelling. Nu was het zo dat ik de persoon in kwestie nooit echt enthousiasme heb toebedeeld; om het zacht uit te drukken. Mijn eerste gedachte was toen: als zij het kan...

Maar goed.
Je kan dus beginnen schrijven wanneer je maar wilt, maar ik denk dat er altijd wel indicaties te vinden zijn van voor je schrijven die duiden op de dan al heersende belangstelling aangaande het schrijversvak. Ik ben relatief laat begonnen met schrijven, maar als ik dingen van vroeger teruglees, merk ik dat ik toen veel langere opstellen schreef dan anderen en dat ik anders probeerde te schrijven.

Verder ben ik het met Griseo eens dat je een zekere mentale bagage of levenservaring nodig hebt, om over bepaalde dingen te schrijven - hoewel ik de eerste ben om toe te geven dat het zeer moeilijk is om hier een leeftijd op te plakken.

vriendelijke groet

Ben Woo

Lid sinds

18 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
21 november 2006 - 10:45

Wij schrijven omdat we het leuk vinden.

Goed kunnen schrijven echter is een kwestie van talent. Dat is leeftijdsonafhankelijk.

Daarnaast is het "vervelende" dat schrijven inhoud moet hebben. We putten uit datgene wat we hebben meegemaakt en combineren dat met een gezonde dosis fantasie. De verhoudingen tussen beide factoren mogen jullie zelf invullen en is volgens mij persoonsafhankelijk.

Bij de een is de basis veel van zichzelf en wat minder fantasie. Bij de ander zit er een klein beetje van zichzelf in en is het grootste gedeelte fantasie. En dan moeten we het ook nog zo op kunnen schrijven dat het voor een ander leuk is om te lezen. En dat is een combinatie van talent en schrijfervaring.

Sinds ik op dit forum meehobbel, heb ik meer geleerd over schrijven dan in de afgelopen tien jaar.

Lid sinds

19 jaar 10 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
21 november 2006 - 11:37

Rapid wrote:

Daarnaast is het "vervelende" dat schrijven inhoud moet hebben. We putten uit datgene wat we hebben meegemaakt en combineren dat met een gezonde dosis fantasie. De verhoudingen tussen beide factoren mogen jullie zelf invullen en is volgens mij persoonsafhankelijk.

En dat is een belangrijk punt - uit datgene wat we zelf hebben meegemaakt.
Hoe makkelijk zou het niet zijn om de emoties van een filmpersonage als echt te beschouwen. Hoe makkelijk zou het niet zijn om te geloven wat een andere schrijver schrijft. Maar we zouden slechts waarnemers zijn van een vervormde weergave. We zouden enkel vertellen wat al is verteld. Een secundaire weergave van een ooit primair gevoel.

Daarom is het inderdaad belangrijk om te schrijven met de ogen van een belever. De lezer proberen de emotiebelading mee te geven die je zelf voelde toen je de gebeurtenis beleefde.

Zaak is dan om het stuk dat fictie fictie maakt, de fantasie dus, dusdanig te verweven in het verhaal waardoor het één lange en levensechte beleving wordt.

vriendelijke groet

Ben Woo

Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
23 november 2006 - 14:07

Bedankt voor jullie reacties! Ik zie dat de 'oudere schrijver' het niet echt eens zijn met de stelling (Ikzelf ook niet, maar ik was benieuwd). Jonge schrijvers missen misschien wel de levenservaring, maar ik denk persoonlijk dat het ook grote voordelen heeft als je jong begint te schrijven. Als is het alleen maar omdat je nog een lang leven (oke, dat weet je nooit van te voren) voor de boeg hebt en dus nog veel langer de tijd om te schrijven. Ik denk ook dat je schrijven kunt leren, maar dat je ook wel met een flinke dosis talent moet zijn geboren. En je talent kun je ook op latere leeftijd ontdekken.

26 november 2006 - 21:55

Het is m.i. niet alleen de levenservaring die een mens met zich meedraagt die de bronnen tot spirituele informatie (kort gezegd: inspiratie) doen stromen, maar ook de blokkades die die levenservaring hebben opgeworpen, doorgronden en erdóór gaan, waardoor vrijheid ontstaat en je alles kunt schrijven.

Het Jong geleerd oud gedaan komt dan van pas als schrijfoefening. Daarom lijkt het mij wel nuttig om vroeg te beginnen. Tegelijkertijd denk ik dat als je graag schrijft, je het vanzelf gaat doen, ongeacht de leeftijd.

Lid sinds

19 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 18:47

Ik keek zojuist naar het programma 'Max' op Ned. 2.
Een onderzoekster vertelde dat talent geen enkele rol speelt.
Het komt neer op het oneindig veel oefenen. Door jezelf dagelijks te trainen kun je binnen elk vak furore maken.
Ze stelde terecht dat het om doorzettingsvermogen gaat, niet om talent.
Ik was opgelucht om dit te horen. Het bevestigt mijn denkwijze.
Jong of oud, klein of groot, dik of dun, iedereen kan alles waarmaken.
Tijdens het onderzoek had men overigens mensen geïnterviewd met een sterrenstatus voor wat betreft hun vakgebied. Ze stelden allemaal dat het een kwestie is van keihard werken. Dag in, dag uit. Niks anders.

Wie per se een schrijver WIL worden ZAL ook een schrijver worden. Vecht voor je doel. Dat is waar het om draait.

Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 19:00

Cobra zegt:

Quote:
Het komt neer op het oneindig veel oefenen. Door jezelf dagelijks te trainen kun je binnen elk vak furore maken.
Ze stelde terecht dat het om doorzettingsvermogen gaat, niet om talent.

Dank je, dit had ik net effe nodig terwijl ik worstel en wortel. Toch denk ik dat het makkelijker zou zijn als ik hier meer scholing in gehad zou hebben. Jong geleerd, ouder makkelijker gedaan zou ik zeggen.

Ach, ik ben een zeeuw en 'Luctor et emergo' is mijn motto dan ook. :wink:

Lid sinds

18 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 19:04

Het is natuurlijk niet helemaal waar dat succes losstaat van talent.
Al oefen ik me een slag in de rondte, een ster in turnen zal ik nooit worden. Waarom niet? Ik heb geen aanleg en geen talent.

Lid sinds

18 jaar 3 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 19:18

Ik denk ook dat er een bepaalde limiet hangt aan wat je kan bereiken. Je kan oefenen, maar ergens stop je met beter worden. Wel ben ik het er volledig mee eens dat die oefening de belangrijkste factor is om er te komen. Schrijven houdt natuurlijk nog heel wat meer in. Zo moet je een uitgebreide woordenschat en een goed taalgevoel ontwikkelen, dat heeft ook zijn tijd nodig, en gaat deels vanzelf met ouder worden. Daarom dat oudere mensen toch wat sneller van nul tot een mooi geheel komen. Terwijl de echt jonge mensen wat langer aanmodderen.
Rest de vraag of "nut" het criterium moet zijn om te schrijven. Of je er nu beter van wordt of niet, schrijven is een aangenaam tijdverdrijf, en jonge mensen die zich er mee bezigen, staan sowieso hoog aangeschreven bij mij. Want al bij al is het toch een verdomd mooie hobby!

Lid sinds

18 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 19:29

Het mooie van schrijven is denk ik dat het beroep schrijver leeftijdloos is. Iedereen kan het maken of je nou twaalf of achtennegentig bent. Je hoeft alleen maar te kunnen schrijven. En ja 'kunnen schrijven' heeft teveel definities. Wat de een mooi vindt, vindt een ander niets. En de ene schrijver heeft het direct onder de knie, terwijl de andere pas na dertig jaar zijn mooiste werk kan schrijven.
Voor mij is schrijven dus juist niet aan leeftijd gebonden. Hoewel er absoluut voordelen zijn aan vroeg debuteren. Dan kunnen de lezers namelijk (hopelijk) tientallen jaren vol productiviteit verwachten...

28 november 2006 - 21:32

Oefening baart kunst, zegt het spreekwoord.
Dus inderdaad zou je de mevrouw uit 'Max' hierin gelijk kunnen geven dat je met oefenen, oefenen, oefenen wel een verhaal of boek tot stand zou kunnen brengen.

Maar wat is talent? Dat is een gave: een vaardigheid die je meekregen hebt en waarmee je een bepaalde taak met enig gemak kunt uitvoeren.
In dit geval vergemakkelijkt het talent het schrijven.

Maar wat je bij schrijven (lees: literatuur) naast schrijfvaardigheid nodig hebt, is talentoverstijgend, namelijk: geest.

Zo komt er bij schrijven mijns inziens kijken:
1. zeker: oefenen
2. een bepaalde mate van schrijfvaardigheid, wat je kunt noemen: talent
3. geest (en in de geest zit wijsheid, (levens)ervaring, filosofie, speelsheid, humor, durf, en dergelijke).

Deze drie zijn nodig om een goed verhaal of boek te schrijven.
Als één van de drie componenten ontbreekt, kun je wel schrijven, maar ben je bv verslaggever of chroniquer, geen literator.

Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 21:50

Ik denk dat talent een heel belangrijke factor is, je hebt ook schrijvers die tientallen manuscripten hebben geschreven die allemaal nog in een la liggen. Dan kun je nog zo graag schrijver willen worden, kunnen is een ander verhaal. Maar als diegene er gewoon plezier in heeft. Talent is onotnbeerlijk. Ik zou bijvoorbeeld geen sporter of zanger kunnen worden, simpelweg omdat het talent ontbreekt :lol:

In principe kan iedereen schrijven, maar zoals marriejeanne al zei, schrijfvaardigheid, geest en veel oefenen is belangrijk. En een hoop zelfdiscipline om iedere dag weer een paar uur achter je computer te kruipen.

Zowel schrijvende jongeren als ouderen hebben voordelen. Als jongere omdat je nog een hele tijd voor je hebt (mag je hopen tenminste :wink: ), dan nog meer tijd hebt om te oefenen en iedereen kan nog veel werk van je verwachten als je jong bent. Ouderen hebben weer meer levenservaring en zijn vaak al een stuk schrijfvaardiger geworden door de jaren heen.

Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 22:03

marriejeanne wrote:
Zo komt er bij schrijven mijns inziens kijken:
1. zeker: oefenen
2. een bepaalde mate van schrijfvaardigheid, wat je kunt noemen: talent
3. geest (en in de geest zit wijsheid, (levens)ervaring, filosofie, speelsheid, humor, durf, en dergelijke).

Marriejeanne, wat mooi hoe je dat zegt!!

Lid sinds

18 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
28 november 2006 - 22:09

Ja die ook... of anders een combinatie van flow/discipline.
Soms heb je geen discipline nodig: ben je bij wijze van spreken niet van die computer weg te slaan....ondanks RSI, het huishouden, eten...

Misschien kunnen we als puntje 4 neerzetten:
- de discipline om te starten & te stoppen :D

Lid sinds

17 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
3 april 2008 - 17:35
Ik denk dat je schrijven wel jong kunt leren, maar dit wil niet zeggen dat je ook op jonge leeftijd een goed boek kan schrijven. (Eigenlijk hoop ik dat ik ongelijk heb, maar goed). Schrijven is, denk ik, ook opgebouwd uit verschillende lagen. Deze verschillen van de grove verhaallijn, de hoogste, via personage-opbouw e.d. tot woordkeus (een van de laagste). Een goede woordkeus en de eigenschap mooie zinnen te kunnen maken kunnen wel degelijk op jonge leeftijd geleerd worden. Maar er zijn denk ik ook dingen waarop je ouder moet zijn. Denk aan personage opbouw, enz. (Maar uiteraard geldt hier ook dat tijd, zoals alles, relatief is).

Lid sinds

16 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
6 april 2008 - 20:34
Ik vraag me af of je schrijven wel kunt leren. Leren in de actieve zin van het woord, dan. Een schrijfcursus leert je hoogstens hoe je woorden moet gebruiken en hoe je leuke zinnen formuleert, maar het echte schrijven, het verzinnen van een goede plot en het uitwerken daarvan is de basis van het schrijven. Het draait dan om de vraag: heb je de mogelijkheid, de potentie, om een goede verhalenverteller te worden? Qua inhoud. "Echte" schrijvers, literair Nederland om het zo te zeggen, schrijven langzaam, want de woorden zijn belangrijk. Maar er zijn ook schrijvers die veel en lang achter elkaar kunnen schrijven. Dat is wellicht een vorm van perfectionisme. Je wordt geboren met een leuke schrijfstijl, of je leert het gaandeweg. Maar dat doe je passief, je zal nooit door een schrijfcursus ineens een leuke stijl krijgen. Dat het proces wellicht wat versneld wordt, is mooi meegenomen. Kort gezegd, ben ik het dus niet eens met de stelling (al ben ik tijdens het schrijven de draad wat kwijt geraakt in mijn argumentatie :lol:).

Lid sinds

16 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
29 april 2008 - 21:41
Leuk topic inderdaad. Ik denk dat schrijven wel degelijk iets is wat in je zit. Je wordt geboren met het talent, de fantasie en de motivatie. Wanneer het er uit komt is bij iedere schrijver verschillend en bij sommigen komt het er misschien nooit uit. Ikzelf ben als kind begonnen met het schrijven van brieven. Ik had penvrienden over de hele wereld en schreef in zowel Engels als Nederlands. Toen al merkte ik dat ik niet alleen bezig was met wat ik schreef, maar ook met hoe ik het schreef. Ik wilde mooi schrijven en corrigeerde mijn brieven net zo vaak tot ik er tevreden over was. Rond die tijd schreef ik ook in dagboekjes en ik had daarbij altijd het dagboek van Anna Frank voor ogen en probeerde dat te evenaren. Nog later deed ik een poging tot dichten. Dit was leuk maar bleek niet mijn weg te zijn. Op mijn 22e deed ik een eerste poging tot een heus boek. Een autobiografisch boek nog wel. Ik schreef mijn eigen geschiedenis op en was er enige tijd van overtuigd dat ik mensen ermee kon raken. Al snel raakte ik echter de draad in mijn eigen verhaal kwijt. En dat terwijl het mijn eigen levensverhaal was! Als ik mezelf al niet geboeid kon houden, hoe zouden anderen dan geboeid blijven bij mijn verhaal.. Het verhaalschrijven ging in de ijskast en niet veel later ontdekte ik de kracht van columns. Hierin heb ik mezelf en mijn schrijfstijl heel erg gevonden denk ik. Het gaat me goed af en ik vind het erg leuk om te doen, maar inmiddels weet ik ook dat het niet te vergelijken is met een boekverhaal. Ik ben weer bezig met een boek. Dit keer puur fictief en dat gaat erg goed. Ik heb mijn manier van schrijven denk ik wel gevonden en ik heb goede hoop dat ik er wel ooit kom als schrijfster. Ondanks dat ik toch vrij vroeg het schrijven al te pakken had, vind ik het wel jammer dat ik als kind of tiener nog niet echt in zag hoe belangrijk de Nederlandse taal voor mij zou worden. Ik heb er nooit echt veel aandacht aan besteedt en de techniek van de taal is echt het ene oor ingegaan en het andere er weer uit. Nu mis ik die basis wel behoorlijk soms en twijfel ik bij alles wat ik schrijf of het wel op de juiste manier geschreven is. In die zin denk ik dus dat het prettig is als je schrijven jong leert. Noodzakelijk vind ik het echter niet.

Lid sinds

16 jaar 8 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
30 april 2008 - 11:03
Kun je schrijven leren?? Ja natuurlijk kun je dat, al ben je er zelf niet zo heel erg veel van bewust. Al van jongs af aan begin je met het formuleren. Je begint eerst met: Papa, ikke soepie. Naarmate je wat beter kunt praten en je al wat ouder bent geworden klinkt het al wat beter: Papa, ik wil een snoepje. Daarna leer je dat je het netjes moet vragen en dan vraag je heel beleefd: 'Papa, mag ik een snoepje? Je merkt het zelf niet, maar toch boek je vooruitgang in je taalontwikkeling. Dat heb je geleerd. Wat gebeurt er met mensen die van jongs af aan nooit in contact zijn gekomen met mensen? Ofwel... niet hebben kunnen communiceren met mensen. (Ja echt, die bestaan!! Gelukkig maar dat dát er niet zo veel zijn) Die hebben dus hun hele taalontwikkeling gemist. Zij weten dan ook niet hoe en waaruit een zin is opgebouwd. Wij krijgen dat allemaal mee, omdat we (braaf :P ) naar school zijn geweest, onze taallesjes hebben gemaakt. Tot vervelens toe zinnen hebben ontleed, zodat we inmiddels wel weten HOE een zin is opgebouwd. Dat hebben we geleerd!! Daarnaast hebben we geleerd een tekst te analyseren. Je weet hoe een goede tekst er uit kan zien, maar ook hoe een 'slechte' tekst eruit kan zien. Zou je het schrijven dan op deze manier niet kunnen leren??? Ik denk dat het voor ons heel gewoon lijkt om te zeggen dat we er niet voor geleerd hebben. Iedereen heeft er voor geleerd, maar toch moet je daar ook de talent voor hebben. Heb jij het talent om op de juiste manier te kunnen schrijven? De lezer de sfeer te laten proeven die in het boek beschreven wordt? Wat is er dan allemaal belangrijk om goed te kunnen schrijfen?? Oefenen, oefenen! Als je niet oefent, kun je je schrijftechnieken ect. niet ontwikkelen. Ik denk dat vooral dat belangrijk is.

Lid sinds

16 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
30 april 2008 - 12:02
Schrijven staat in tegenstelling tot andere vakken waar creatief talent voor nodig is totaal los van je fysieke competenties. Denk aan dansen, sporten, beeldhouwen, maar ook schilderen en tekenen. Ja, want ook daar zijn fysieke belemmeringen als je ouder wordt (wat dacht je van reuma aan de handen?). Creatief talent zit tussen de oren. Als je gevoelig bent voor taal dan kun je m.i. het schrijven op elke leeftijd 'activeren'. Als je maar soepel genoeg bent in je hersenen. Er moet natuurlijk wel een krachtige motivatie zijn om er iets van te maken. Want het is volgens mij een ambacht, en voor alle ambachten geldt hetzelfde; oefening baart kunst.