Zes tips om je verhaal bij te schaven

Je verhaal krijgt pas echt vorm als je gaat schrappen. Met deze schrijftips doe je dat op een gestructureerde manier.

Print het verhaal

Begin door je verhaal te printen. Lezen vanaf een scherm is vermoeiend, waardoor je (stijl)fouten over het hoofd gaat zien. Met een fysiek exemplaar van je verhaal kun je bovendien op een rustige plaats gaan zitten zodat je je goed kunt concentreren.

Lees je manuscript hardop voor

Eén van de beste methodes om fouten of onregelmatigheden in een tekst te vinden, is door hem hardop voor te lezen. Hierdoor registreer je de woorden op een andere manier dan als je alleen leest, en interpreteer je ze dus ook anders. Zo is het goed mogelijk dat je over bepaalde fragmenten gaat struikelen als je ze hardop uitspreekt of merkt dat een bepaalde scène eigenlijk niks toevoegt aan het geheel. Arceer de fragmenten waar dit het geval is, zodat je ze later kunt schrappen.

Zet lijdende vorm om in actieve vorm

Een probleem waar veel schrijvers mee kampen, is dat ze (al dan niet onbewust) in de lijdende vorm schrijven. Hierdoor maak je de zin niet alleen langer, maar ook onduidelijker.

Een voorbeeld:
‘Thomas werd door zijn vader bij zijn nekvel gegrepen en werd onder de koude douche gezet.’'

Zet deze zin in de actieve vorm en je krijgt dit:
‘Zijn vader greep Thomas bij zijn nekvel en zette hem onder de koude douche.' Kort, duidelijk en een stuk beter leesbaar.

Maak dialogen compact

Kijk tijdens de schrapronde vooral naar de dialogen. Deze kunnen doorgaans vele malen korter. Denk hierbij aan dialoogaanduidingen zoals ‘zij zei’ of ‘mompelde hij’. Dit is vaak onnodige informatie; de lezer kan immers uit de dialoog wel opmaken hoe de personages de woorden uitspreken (lees in dit artikel welke aanduidingen je absoluut moet vermijden). Bovendien weet de lezer vaak na één aanduiding wel wie wat zegt.

Verwijder kopje-koffie-dialogen

In het echte leven voer je veel dialogen die uit sociaal oogpunt wenselijk zijn, of zodat je aan de praat blijft. In verhaalvorm zijn deze gesprekken allesbehalve interessant. Dit noemen we ook wel een kopje-koffie-dialoog, en wel hierom:

‘Kom binnen.’
‘Dank je.’
‘Koffie?’
‘Ja, lekker.’
‘Suiker en melk?’
‘Een schepje suiker graag.’

Zo’n dialoog neemt veel ruimte in en dient geen enkel nut. Sfeerbeschrijving kan immers op veel effectievere manieren. De belangrijkste vraag bij iedere scène is dan ook: 'Als ik dit (gedeeltelijk) schrap, heeft dat dan effect op het verloop van de plot?' Zo niet, dan kun je hem negen van de tien keer weglaten zonder dat het afdoet aan je verhaal. Is dit voor een deel waar, kijk dan of je het belangrijkste moment van de scène kunt integreren in een andere. Schrap de rest.

Maak gebruik van feedback

Als schrijver ben je vaak blind voor onnodige informatie van je eigen hand. Ervaren lezers bieden in dit geval de beste feedback. Zij zien het verhaal immers vanuit een objectief standpunt en kunnen je het beste vertellen of het verhaal al dan niet duidelijk is. Twijfel je over een scène? Zet hem dan op Proeflezen, de feedbackdienst van Schrijven Online, en vraag naar manieren om het fragment in te korten.

In 2012 riepen wij de eerst week van december uit tot de schrapweek, met iedere dag schrijftips om je verhaal op te schonen. Begin bij de eerste tip: kill you darlings.

Door: Reinoud Schaatsbergen