Schrijfwandeling: literatuur in Haarlem

Haarlem heeft vele dichters en schrijvers geboren zien worden. Van Lodewijk van Deyssel tot Harry Mulisch, van Hildebrand tot Geerten Meijsing. Om over Frederik van Eeden, Louis Ferron, Jan de Hartog, Joost Niemöller, Doeschka Meijsing en Lennaert Nijgh maar te zwijgen. Een schrijfwandeling langs de grote Haarlemmers van de Nederlandse literatuur.

Weg van hier: het station

Haarlem was één van de eerste plaatsen in Nederland met een eigen spoorstation. Het eerste station werd al in 1839 gebouwd. Waar stations meestal een plek zijn om naar toe te gaan, is station Haarlem vaak ook de plek geweest waar schrijvers hun geboortestad eindelijk konden verlaten. ‘Elke dag van mijn schooltijd heb ik mijzelf plechtig gezworen voorgoed uit Haarlem te vertrekken,’ schreef Geerten Meijsing ooit.

Opdracht
Ga terug naar het moment waarop je zelf je geboorte- of woonplaats verliet.

• Hoe oud was je toen?
• Waarom ging je weg?
• Hoe voelde je je toen?
• Wat verwachtte je van je nieuwe woonplek?
• Wat gebeurde er op die laatste dag?
• Was er een plek waar je deze ‘laatste dag’ het meest mee associeert: een schoolklas, een station, een brug over een rivier?

Schrijf een stukje vanuit je eigen perspectief over die laatste dag voordat je uit je stad of dorp vertrok. Probeer die bijzondere plek op te roepen.

Lennaert Nijgh: Groenmarkt

We verlaten het station en zien aan het stationsplein 86 het gebouw van Het Haarlems Dagblad. Deze krant speelt een belangrijke rol in het literaire leven van deze stad. Vele schrijvers begonnen hier als journalist of columnist, zoals Mart Smeets en Lennaert Nijgh.

We lopen via de Kruisweg en de Kruisbrug over de Nieuwe Gracht naar het oude centrum van Haarlem, waar de Kruisweg de Kruisstraat wordt. Via de Barteljorisstraat – bekend van Monopolie – lopen we langs de Grote Markt en slaan linksaf de Paarlaarsteeg in, meteen weer linksaf de Grote Houtstraat in en dan rechtsaf de Spekstraat op, die overloopt in de Oude Groenmarkt.

Op de Oude Groenmarkt zien we een bronzen beeld van de lied- en tekstschrijver Lennaert Nijgh, de man die lang samenwerkte met Boudewijn de Groot (Land van Maas en Waal, Testament, Meneer Prikkebeen), maar ook hits schreef voor Rob de Nijs en zijn ex-vrouw Astrid Nijgh. Een eerbetoon aan deze stad is het lied ‘Het spaarne’.

Opdracht
Schrijf zelf een lied over een aspect dat je tot nu toe in Haarlem tegenkwam. 

• Probeer eerst een pakkend refrein te bedenken – iets dat lekker galmt en meezingt. De coupletten komen daarna wel.
• Probeer je te concentreren op een beeld, een gevoel, een verhaal. Probeer niet alles in dat ene lied onder te brengen.

Harry Mulisch: Westerhoutpark

We maken nu een lange wandeling naar het Frederikspark. Vanaf de Oude Groenmarkt slaan we rechts de Lange Veerstraat in. Deze gaat eerst over in de Kleine Houtstraat en later in de Kleine Houtweg. We lopen hem helemaal uit, door het Frederikspark heen.

Iets verderop, aan het Westerhoutpark werd nog een andere bekende Haarlemse schrijver geboren: Harry Kurt Victor Mulisch. Veel grotere schrijvers dan Mulisch hebben we niet in Nederland gehad. Volgens Mulisch was het schrijverschap een manier om de raadselen van het leven te ontcijferen. Niet de wetenschappers of de priesters zijn daarvoor het beste geschikt, maar schrijvers.

Opdracht

• Wat is het grote geheim van het leven?
• Wat is het raadsel wat jij zelf als schrijver probeert op te lossen?
• Wat heb je geleerd als schrijver? Waar ben je achter gekomen?

Schrijf nu een essay of een column waarin je – op z’n Mulisch – probeert de raadselen van het leven te doorgronden.

Godfried Bomans: Zonnelaan

We volgen de Kleine Houtweg verder de Vijverlaan in, waar we aan het einde rechtsaf de Zonnelaan in slaan.

Aan de Zonnelaan 17 vinden we de woning waar Godfried Bomans vele jaren doorbracht. Bomans werd oorspronkelijk geboren in Den Haag, maar verhuisde met zijn ouders een half jaar na zijn geboorte naar Haarlem. Als er een Haarlemmer schrijver is, dan is het wel Bomans: een beetje stijfjes, maar met een bijzonder gevoel voor humor, en zeer veel aandacht voor tradities en geschiedenis.

Opdracht

Bomans was een grootheid in de humoristische literatuur - een genre dat nu nauwelijks meer beoefend wordt. Hij was vooral goed in de Engelse vorm van humor, met zijn talloze understatements.

We gaan nu zelf humor bedrijven. Schrijf een komische monoloog van een Haarlemmer over de bezoekende schrijfwandelaars die hier steeds voorbij komen. Wat ligt je het best? Overdrijving, understatement, ironie, cynisme, woordgrapjes?

Dit was het einde van de wandeling. Je kunt dezelfde weg door Haarlem terug volgen naar de Grote Markt, waar je een fijn plekje op kunt zoeken om onder het genot van een kopje koffie of glaasje wijn je opdrachten uit te werken.

Deze wandeling werd oorspronkelijk geschreven door Louis Stiller.