Lastige leestekens: de Oxford-komma

Kortgeleden is de Nieuwe leestekenwijzer Compact verschenen. In dat boek besteedt Peter van der Horst aandacht aan alle problemen die zich op interpunctiegebied kunnen voordoen, waar hij eerder een artikel over schreef. Nu gaat het over een leestekenprobleem, namelijk de Oxford-komma.

---

Kommaproblemen

Zoals ik de vorige keer ook al schreef, is het een groot misverstand dat je voor en geen komma zou mogen zetten. Dat hebben we op school misschien zo geleerd, maar het klopt niet. Er zijn namelijk nogal wat gevallen te bedenken waar op die plaats een komma hoort. Denk bijvoorbeeld aan een zinnetje als Ik hou van koffie en van mijn vrouw kan hetzelfde gezegd worden. Vóór en is een duidelijke pauze, en dan is een komma aan te raden. (Dat geldt trouwens ook voor de vorige zin!)

Nog een voorbeeld? Gisteren aten we patat met een kroket en ijs. Dat wil zeggen dat we alles tegelijk (door elkaar) aten. Met een komma voor en is het meteen duidelijk dat we pas daarna het ijsje aten.
Zou er een naam zijn voor deze ‘probleemkomma’? Zeker: Oxford-komma. Ook in Engeland vond men in het algemeen dat je voor en (nou ja, voor and) geen komma gebruikt, maar aan de universiteit van Oxford werd de komma op deze plaats goedgekeurd. Vandaar de naam.

Oxford-komma

Misschien denk je dat het een nieuwe regel is om die komma voor en weg te laten, maar dat is niet het geval. De bekende taalcriticus Charivarius – de bedenker van onder andere de benaming ‘tantebetjestijl’ – maakte er al in 1940 bezwaar tegen in zijn boek Is dat goed Nederlands? Hij schreef: Het oude ‘geen komma voor en’ heeft geen kracht van wet.

Komma kost miljoenen

De komma levert wel vaker problemen op, bijvoorbeeld als je die gebruikt in plaats van een punt. Niet zo lang geleden konden we hier en daar lezen over deze fout, die voor een enorme schadepost zorgde. Wat was het geval? De gemeente Den Haag had 2,5 miljoen euro aan uitkeringen uitbetaald, maar dit bedrag bleek honderd keer verdubbeld te zijn. En dat kwam alleen maar doordat in een geldbedrag een komma in plaats van een punt had moeten staan. Jaren geleden was iets dergelijks ook in Amsterdam gebeurd. Er werd toen 188 miljoen euro uitgekeerd in plaats van 1,88 miljoen. Dus weer een kwestie van een komma.

Een grappig voorbeeld van een kommafout dateert uit 1870. Toen berekende een Duitse scheikundige het ijzergehalte van spinazie. Daarbij zette hij de komma verkeerd, waardoor spinazie 35 mg ijzer per 100 g bevatte in plaats van 3,5 mg. Er is al vaak op deze fout gewezen, maar we beschouwen spinazie toch nog steeds als heel gezond.

Over de auteur

Peter van der Horst, Nieuwe leestekenwijzer Compact. Uitg. Garant, 220 blz. € 19,50.

Peter van der Horst, docent Nederlands en zelfstandig tekstadviseur, heeft vele artikelen, cursussen en boeken geschreven, waaronder Stijlwijzer, Redactiewijzer en Duidelijke taal.