Afbeelding

Beeld Pexels
Beeld Pexels
Wanneer je iemand boos maakt, kun je zeggen dat je 'iemand op stang jaagt'. De uitdrukking vindt zijn oorsprong in het paardrijden, en wordt in zijn huidige betekenis nog niet zo lang gebruikt. Het is één van de vele uitdrukkingen met het werkwoord 'jagen' erin die een dergelijke betekenis heeft. Een andere manier om eigenlijk hetzelfde te zeggen is dat je 'iemand op de kast jaagt'.
De zegswijze 'iemand op stang jagen' is een relatief nieuwe uitdrukking, die pas wordt teruggevonden in de jaren '50 van de 20e eeuw. Spreekwoorddeskundige F. A. Stoett vermeldt deze uitdrukking dan ook nog niet in zijn spreekwoordenboek (1925), maar hij heeft het wel over de uitdrukking 'iemand op de stang rijden'. Volgens Stoett is de betekenis hiervan 'iemand nauwlettend in de gaten houden'.
Deze uitdrukking is dus later veranderd in de huidige zegswijze en verraadt de herkomst hiervan al enigszins. 'Iemand op stang jagen' vindt zijn oorsprong namelijk in het paardrijden. Met de 'stang' wordt in deze uitdrukking dan ook 'den metalen staaf die het paard in den bek heeft' bedoeld, anders gezegd het bit van een paard.
Een paard goed onder controle krijgen doe je onder meer door het bit strak aan te trekken, zodat het paard dit voelt in zijn mond. Bij paarden die wild gedrag vertoonden en die dus goed in de gaten gehouden moesten worden, was het dus nodig om deze 'op de stang te rijden'.
Blijkbaar wordt het als logisch beschouwd dat iemand kwaad wordt wanneer je hem nauwlettend in de gaten houdt, want over de transformatie naar de huidige betekenis van de uitdrukking wordt verder nergens iets uitgelegd. Het werkwoord 'stangen' vindt zijn oorsprong overigens in dezelfde uitdrukking.
Er bestaan in het Nederland meer uitdrukkingen die ontleend zijn aan het paardrijden. Voorbeelden hiervan zijn 'iemand in toom houden' en 'iemand beteugelen'.
Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder verschenen is op IsGeschiedenis.
Veel aspirant-schrijvers vergeten het: de enter-toets. Redacteur Rob Steijger legt het belang van juist alineagebruik uit.
In deze serie geven we je aan de hand van schrijfadviezen van ervaren auteurs en heel veel oefeningen een goede basis. Meld je nu aan om alle afleveringen in deze serie te lezen!
Wil je je eigen verhaal op papier zetten? Dan kan je deze workshop niet missen! Kathy Mathys deelt veel tip + oefeningen.
Wanneer moet je een actiescène inzetten en hoe doe je dat? Martijn Lindenboom geeft een spoedcursus in het komende nummer van Schrijven Magazine!
Vorig jaar verscheen haar eerste dichtbundel, en nu schrijft ze dit jaar het Boekenweekgedicht. Ze vertelt meer over haar poëtische stijl en de plek van poëzie in Nederland.