Herkomst van ‘een rib uit mijn lijf’

Wanneer je iets heel duurs hebt gekocht en je dit financieel eigenlijk niet goed kon veroorloven, kun je zeggen dat de aankoop ‘een rib uit je lijf was’. Deze uitdrukking wordt al eeuwen gebruikt in de Nederlandse taal en heeft te maken met Genesis, het scheppings-verhaal uit de Bijbel.

Adam en Eva

In dit scheppingsverhaal wordt eerst beschreven hoe God Adam schiep. Vervolgens wordt er beschreven dat, wanneer Adam in slaap is, God een rib uit het lijf van Adam neemt. Uit deze rib schept God Eva.
In het scheppingsverhaal in de Bijbel is Eva dus letterlijk geschapen uit een rib uit het lijf van Adam. Door dit beroemde verhaal konden mensen zich waarschijnlijk altijd al een voorstelling maken van het idee dat er een rib uit je lijf wordt gehaald, en daardoor is de uitdrukking ‘dat was een rib uit mijn lijf’ waarschijnlijk ontstaan.

Verschillende betekenissen

Vroeger werd de uitdrukking niet alleen gebruikt om aan te geven dat iemand een grote som geld had uitgegeven, maar werd deze breder toegepast. Wanneer er onaangekondigd iets onaangenaams ge-beurde, werd er gezegd dat er ‘een rib uit het lijf werd genomen’. Pas vanaf de tweede helft van de 20e eeuw wordt de uitdrukking specifiek bij geldelijke uitgaven gebruikt.

Variaties op ‘een rib uit mijn lijf'

Aanvankelijk bestonden er nog andere, soortgelijke zegswijzen. Spreekwoorddeskundige P. J. Harrebo-mée vermeldt er twee. De eerste was ‘dien men eene rib uit het lijf haalt, die is wel gedwongen om te schreeuwen.’ De andere uitdrukking was ‘dat is een rib uit mijn schotel’. Deze uitdrukking betekende ongeveer hetzelfde als ‘dat is een rib uit mijn lijf’ en werd alleen toegepast bij financiële zaken, maar grijpt waarschijnlijk terug op het idee dat vlees dat afkomstig is van een rib erg duur is. Wanneer je dus een stuk rib op je schotel had liggen en iemand dit wegneemt, kost het je veel geld. Tegenwoordig wor-den deze uitdrukkingen allebei niet meer gebruikt.

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder verschenen is op IsGeschiedenis