Herkomst van 'de kluts kwijt zijn'

Wanneer iemand in de war is of niet meer weet wat hij moet doen, kun je zeggen dat hij 'de kluts kwijt is'. Deze uitdrukking wordt veel gebruikt in het Nederlands en bestaat in ieder geval al sinds de 19e eeuw. Er zijn meerdere theorieën over welke 'kluts' er bedoeld wordt.

Slagroom kloppen

Er bestaat geen eenduidigheid over waar de uitdrukking 'de kluts kwijt zijn' precies vandaan komt. Wel zijn er verschillende theorieën over de achtergrond van deze zegswijze. De uitleg die door veel van de spreekwoorddeskundigen als de meest plausibele wordt beschouwd, komt uit de keuken.

De 'kluts' in de uitdrukking zou volgens deze verklaring verwijzen naar het door elkaar klutsen van bijvoorbeeld room. Zoals we allemaal weten, dient dit met een regelmatige slag te gebeuren. Doe je dit niet, dan ben je 'de kluts kwijt'. Hier zou de uitdrukking dan ook aan ontleend zijn.

Papier maken

Spreekwoorddeskundige F. A. Stoett vermeldt een iets andere verklaring voor het ontstaan van de uitdrukking. Hij stelt dat de uitdrukking te maken heeft met het handmatig produceren van papier. De papierpulp diende op een regelmatige manier over het oppervlak verdeeld te worden. Dit werd klutsen genoemd. Wanneer je dan de slag kwijtraakte en het dus niet voor elkaar kreeg de vloeistof goed te verdelen, was je 'de kluts kwijt'.

Uit het Engels

Deze theorieën gaan er allebei vanuit dat 'de kluts kwijt zijn' verband houdt met het werkwoord 'klutsen'. Een andere theorie wijkt hier echter van af, en suggereert dat het woord 'kluts' in de zegswijze afstamt van het Engelse woord 'clutch'. Dit betekent een hendel van een apparaat en zou in het Nederlands terechtgekomen zijn. Wie deze 'clutch' kwijt is, verliest de beheersing over de gang van zaken.

Dit artikel is een bewerking van een artikel dat eerder verschenen is op IsGeschiedenis.