Balans vinden tussen te veel en te weinig melden

Dat is een van de moeilijkste dingen van het schrijven. En je kunt het nooit voor iedereen goed doen. Niet iedereen heeft evenveel leeservaring. Niet iedereen heeft hetzelfde verbeeldingsvermogen. Wat de een teveel uitleg vindt is voor een ander wel nodig. Zo denk ik erover. Ik hou er van als er ruimte voor mijn eigen invulling overblijft. Wat mijn verhalen betreft hoor ik meestal dat ik te weinig vertel. Tja, ik denk dat we op onszelf moeten vertrouwen. Zoals we denken dat het goed is moet het maar goed zijn. En als we daarbij onze neiging naar te veel of te weinig in de gaten houdt, dan komt het goed. Marria

Hoi Eufdrie, Ik vind het verschrikkelijk moeilijk de balans te vinden, en worstel er op het moment ook mee. Het is niet zo, dat ik dingen niet opschrijf waarvan ik vind dat ze er wel moeten staan. Meestal zijn dit dingen die later in het verhaal terugkomen of dingen die een diepere betekenis hebben. Dat kunnen ook dingen zijn die een personage zegt of juist niet zegt. Tijdens het schrijven zou ik niet te onzeker zijn, schrijf gewoon, zoals je vroeger deed :) . Voor mij gold tenminste dat ik tijdens de laatste herschrijf-fases nog dingen verwijderde die eerst zo logisch leken, het verhaal werd er zelfs beter van. Het heeft me wel bloed zweet en tranen gekost om zover te komen (een jaar). Ik bedoel dat ik met pijn in het hart prachtig opgebouwde zinnen heb weggehaald, die eigenlijk niet meer waren dan een beschrijving van iets of iemand die mij zelf na aan het hart lag (als je nog kunt volgen). Het waren die dingen waarvan ik dacht, dat het voor de lezer niets toe zou voegen. Met verwijderen/schrappen stop ik op dat moment dat het verhaal voor mijn gevoel echt teveel in elkaar geperst wordt. Het zit op het punt dat ik bijna van de hak op de tak spring, heel lastig uit te leggen. Als ik begin met bewerken en schrappen is het voor mij echt 'kill your darlings', ik schrap dingen die ik alleen mis, maar de lezer niet. Als ik deze dingen zou laten staan zou ik de lezer aan het handje meenemen. En ik stop als ik voor mijn gevoel te weinig info geef als ik nog meer weghaal of niet opschrijf en dat punt is heel moeilijk onder woorden te brengen. Ik krijg er ook echt slapeloze nachten van, daarom denk ik er bij het eerste schrijven niet aan, dan moet ik ook eerst voor mezelf de verhaallijn begrijpelijk maken :) Dus om een lang verhaal kort te maken: ik vond de balans eigenlijk pas bij eindeloos herschrijven en dan nog met moeite.

Ik heb zelf het idee dat ik te weinig vermeld, en dan niet in de zin dat ze het verhaal niet kunnen volgen, maar dat ik te weinig sfeer schep en de karakters niet goed genoeg uitwerk. Beter te veel, dat kun je later nog schrappen, dan te weinig, want erbij schrijven is lastiger vind ik. Maar misschien geldt dat voor anderen juist weer andersom.

Vervelend als je in zo'n keursflijfje wordt gepropt! Dat beknot je schrijverij. En wat betreft veel of weinig vertellen? Er zijn een heleboel boeken met een open eind. Dan moet je als lezer ook je gedachten laten gaan.

Moeilijk. Enerzijds moet je je eigen pen volgen, anderzijds zijn de aanwijzingen van een redacteur niet voor niets (hij houdt rekening met zijn publiek). De mensen die vinden dat je uitgebreider had moeten schrijven, zijn waarschijnlijk niet de mensen die de redacteur tot zijn publiek rekent. Je kunt je voet bij je eigen stuk houden, dan loop je het risico dat de uitgever bepaalt dat je werk (nog) niet rijp is voor publicatie. Dan héb je dus geen publicatie. Tenminste, niet bij die uitgever. Maar je stuurde je werk nu ook weer met een reden naar die uitgever (neem ik aan). Ik zou me voor een groot deel voegen naar de inzichten van de uitgever want hij heeft een ruimer overzicht, meer ervaring én hij moet je boek aan de man brengen. Daar heeft hij een beleid voor. Toch: als een manuscript door de mangel van de uitgever gaat en er komt iets wezenlijk anders uitrollen, dan is het misschien beter een ander publicatiekanaal te zoeken óf alles te laten betijen en na enige rust het verhaal opnieuw te bezien. Vaak merk je dan wel wat er wel of niet in had gemoeten. Schrijven is niet alleen werken maar ook processen toelaten.

P.S. Leuk dat je weer post. Een tijdje was je er niet?

Ik was heel druk met boek 2, Marriejeanne ;-) (En ik vind de nieuwe opzet van het forum niet zo fijn, maar dat terzijde) Om even ontopic te blijven: er zijn schrijvers die heel summier schrijven, emoties moeten maar blijken uit ervaring van de lezer zelf. Een voorbeeld: een personage verliest met beleggen al zijn geld, de schrijver maakt aan de daaropvolgende emoties van de man niet veel woorden vuil, want de lezer kan zelf wel bedenken hoe iemand op zo'n onheilstijding reageren zal. Mijn redacteur vond dat in een dergelijk geval alle bijvoeglijke naamwoorden weggelaten konden worden, "jammerde hij" moest vervangen worden door "zei hij" etc. Dit gaat recht tegen mijn gevoel in. Waarom mag dat personage niet jammeren? Kauw ik dan voor, voor mijn lezers? Ik heb daar veel moeite mee, om zulke veranderingen aan te brengen in mijn boek. Het voelt dan niet meer als mijn stijl. En bovendien, als ik zélf een boek lees dat zo droog is geschreven, raas ik er meestal als een denderende trein doorheen, en vind ik de personages achteraf heel vlak. Kennelijk wil ik dan misschien niet zo zeer aan mijn handje meegenomen worden door de schrijver, maar toch wel in de juiste richting geduwd worden. Eufdrie

Als ik dit allemaal zo lees denk ik: Volgens mij wil zo'n redacteur sowieso een vinger in je boek roeren (of zo iets). Doet hij dat niet, kan hij wel naar huis gaan. Daar komt bij dat hij regeltjes heeft geleerd over: bijvoegelijke naamwoorden eruit etc. Als je een regelneef treft gaan dus al je bijvoegelijke naamwoorden eruit. Zo'n redacteur is ook maar een mens met een smaak (of niet). Ik heb het idee dat redacteuren onwillekeurig ook hun eigen smaak opdringen. Moeilijk een balans te vinden hoor; je wilt publiceren, maar moet dingen veranderen waar je gevoelsmatig niet echt achter staat. Stel dat het mij ooit overkomt iets te kunnen publiceren wordt dat echt 'lachuh'; mezelf kennende flap ik er iets uit als: 'Ga lekker zelf een boek schrijven'.

'Een vinger in je boek roeren'!!! Kostelijk, Kever!! Aart, is het iets voor het woordenboek?

Ja, Zjors, dat is iets voor in het woordenboek!! :D Weer on-topic:

Eufdrie: Mijn redacteur vond dat in een dergelijk geval alle bijvoeglijke naamwoorden weggelaten konden worden, "jammerde hij" moest vervangen worden door "zei hij" etc. Dit gaat recht tegen mijn gevoel in. Waarom mag dat personage niet jammeren? Kauw ik dan voor, voor mijn lezers?

Dat merk ik wel bij mezelf: af en toe kan het zo zijn, dat hoe er iets gezegd wordt al blijkt uit de interpunctie. "Ja..." en "Ja!" heeft m.i. meer gevoel in zich dan gewoon: "Ja."

Hoe vinden jullie de juiste balans tussen "denken voor je lezers" en "te weinig info waardoor het verhaal/een verhaallijn onbegrijpelijk wordt"?

I don't know. Ik schrijf gewoon, en de mensen die stukjes van mij hebben gelezen hebben daar nog niet over geklaagd. Het gaat op de een of andere manier vanzelf.

'Jammerde hij' veranderen in 'zei hij'; daar heb ik ook vreselijk veel moeite mee, en ik heb het ook niet steeds gedaan. Ik vind niet dat je je lezers wat voorkauwt als je een personage laat jammeren. Juist als dat bij het karakter van het personage past moet het kunnen, anders wordt een personage wel erg vlak. En "zei hij toonloos" (bijvoorbeeld), mag dat wel? Het lijkt me lastig, zo'n redacteur, vooral als je het gevoel krijgt dat er aan jouw stijl wordt geknaagd. Ik vind het trouwens hardstikkeleuk weer eens wat van je te horen :)

Het schijnt wel zo te zijn dat je als schrijver altijd het laatste woord hebt. (Of zéggen ze dat alleen maar, om je koest te houden?) @Wiske: "En "zei hij toonloos" (bijvoorbeeld), mag dat wel?" Oh nee, een doodzonde volgens mijn redacteur! Ik heb bijna alle manieren waarop iets gezegd werd (bezorgd, zacht, jammerend, voorzichtig, blij etc.) moeten schrappen. Nu is het natuurlijk wel een uitdaging om je dialogen zó te formuleren dat alleen uit de woordkeus al blijkt hoe een personage iets zegt. Daar ben ik momenteel een beetje mee aan het experimenteren. Stel, een personage vraagt aan een ander: "Mag ik eens een rondje rijden op je nieuwe motor?", de ander antwoordt: "Welja" Dan zegt dat woordje welja (wat je volgens mij maar op één toon kunt uitspreken) gigantisch veel over dat andere personage: een tikje verveeld, wat kan mij het schelen, je doet maar, rij je maar te barsten, het is mooi weer, ik zit hier best, ik heb toch niks beters te doen. Kon ik al mijn dialogen maar zo helder krijgen...

Zou het misschien zo zijn dat je uitgever dit graag zo ziet omwille van de commercie? Dat het één en ander dan beter 'loopt?' Dat kan. Het is niet leuk maar het kan wel zo zijn.

Oh ja, ik heb altijd al een eenheidsworst willen zijn... :P

Ik snap dat "het moet duidelijk worden uit de dialoog" echt niet hoor. In het echte leven is 80% van de boodschap lichaamstaal (waarom zijn er anders smilies uitgevonden voor op internet?), waarom zou je dan alle woorden die naar die lichaamstaal verwijst moeten schrappen? Ik zou het echt niet pikken.

Ik denk niet dat je de lichaamstaal via woorden moet verwijzen. Het lijkt me boeiender/beeldender als je die lichaamstaal zelf beschrijft. (Wat leg ik het weer moeilijk uit). Dus niet: 'Wat doe je nou?' sprak hij bozig. Maar: 'Wat doe je nou?' Hij stampvoette en zijn ogen vlamden. (Ik roep maar wat, het is geen literatuur zo, maar als voorbeeld) Zelf gebruik ik zelden die verwijzingen zoals: sprak hij aarzelend. Ik vind het doorgaans heel lelijk staan. Soms kom je er niet onderuit. Dan moet het maar.

Ik vind dit een heel interessante discussie. Het lastige is, dat je als schrijver zo moeilijk afstand kunt nemen, objectief kunt zijn. Omdat ik zelf bedacht hebt hoe een personage is en waar het verhaal naar toe leidt, heb ik vaak juist te maken met het probleem dat ik te weinig expliciet ben. Het is dan vaak handig als een ander je tekst leest. Die is onbevangen en kan beter beoordelen of de balans tussen veel en weinig vertellen goed is. De voorbeelden die jullie geven zijn heel leerzaam. Het is moeilijk om iemands stemming goed te beschrijven zonder die stemming te benoemen, maar dat is juist de kunst en de uitdaging!

Eufdrie Stel, een personage vraagt aan een ander: "Mag ik eens een rondje rijden op je nieuwe motor?", de ander antwoordt: "Welja" Dan zegt dat woordje welja (wat je volgens mij maar op één toon kunt uitspreken) gigantisch veel over dat andere personage: een tikje verveeld, wat kan mij het schelen, je doet maar, rij je maar te barsten, het is mooi weer, ik zit hier best, ik heb toch niks beters te doen. Ik zie het personage bijna zijn schouders ophalen wanneer hij 'welja' zegt. :) Wonderer: Ik snap dat "het moet duidelijk worden uit de dialoog" echt niet hoor. In het echte leven is 80% van de boodschap lichaamstaal (waarom zijn er anders smilies uitgevonden voor op internet?), waarom zou je dan alle woorden die naar die lichaamstaal verwijst moeten schrappen? Als je beperkt bent in het schrijven van de hij/zij zei en alle variaties daarop, dan moet je lichaamstaal gaan beschrijven. Of interne monoloog. (zei ze met pretlichtjes in de ogen...) De show, don't tell regel is leuk, maar het wordt zo krampachtig als je dat het hele verhaal lang volhoudt. Je moét af en toe eens zondigen tegen de regel en je moét af en toe eens je personage laten jammeren. Als het er categoriek eruit gehaald wordt gaat het boek richting één bepaalde formule. "Zo! En. Niet. Anders!" een klappende zweep klonk op de achtergrond Brrr.

Nu zit ik dus echt te piekeren wat zo'n redacteur eigenlijk wil, versimpeling of juist niet. 'Toonloos' mag dus ook niet, maar alleen 'zei hij'. Dat gaat voor mij al richting journalistisch schrijven, oppennen wat er gebeurt en gezegd wordt, meer niet. Aan de andere kant is taalkunst gevraagd als je iemands gemoedstoestand alleen uit dat wat hij zegt op mag maken. Ik vind dat Jommeke het heel mooi gezegd heeft; Show don't tell is leuk, maar je kan het ook overdrijven. Waar ik persoonlijk de grootste moeite mee zou hebben is het schrappen van dingen die echt stijl-eigen zijn. En ik word steeds nieuwsgieriger naar Eufdrie's redacteur (drinkt ze misschien Senseo? ;))

'Hij zei', 'hij antwoordde' - daar ontkom je niet altijd aan. Maar variatie is goed. Ik vermijd het 'hij zei', 'hij antwoordde' door te laten zien hóe hij het zei. Op de zelfde manier als Zjors aangaf. Maar soms is 'zei hij' nodig te vermelden omdat je anders niet weet wíe het zei. Ik ben ook benieuwd naar Eufdrie's boek - of een stukje eruit - zodat we haar schrijfstijl kunnen zien.

Alles met mate. Als je inderdaad maar een trucje gebruikt, wordt het nogal droog. Af en toe "jammerde hij", af en toe "zei hij" en soms gewoon niks. Mix 'n' match ;)

De redacteur (echt een heel lief mens hoor, volgens mij is ze in dit topic inmiddels tot een soort redactioneel monster verworden) zei steeds: je hoeft niet voortdurend te omschrijven hóe iemand iets zegt. Dat begrijpt de lezer heus wel uit de woorden en de toonzetting van het stuk tekst er omheen. Maar ik vond dat niet altijd zo duidelijk. Iemand kan aarzelend vragen of hij binnen mag komen, maar 'Mag ik binnenkomen?' kan net zo goed heel zelfverzekerd en jolig uitgesproken worden, en ik ben het niet met de redacteur eens dat dit vanzelfsprekend uit de context blijkt. Tja, schrijven blijkt niet zo gemakkelijk als het lijkt. Ik denk dat ik met boek 2 gewoon maar aan mijn oude manier van werken vasthoud: eerst schrijven, later schrappen. En tussen het schrijven en het schrappen een paar maanden stilte inlassen, het boek laten verstoffen op de plank en wat anders gaan doen. Zodat ik met een onbevangen blik mijn eigen werk kan gaan redigeren.

Wiske: En ik word steeds nieuwsgieriger naar Eufdrie's redacteur (drinkt ze misschien Senseo? ) Wat is er mis met Senseo? ;) Al die mensen die nog een gewoon koffiezetapparaat gebruiken, daar krijg ik weer de kriebels van! Al die verschillende smaken; dat vind ik geweldig!

Ik ben te snel geneigd te weinig te schrijven, en met herschrijven voeg ik heel wat dingen toe. Maar ik ben ook nog zoekende naar een balans. Het valt me op dat de ene schrijfleraar het ene aanpraat, en de andere er weer heel anders over denkt. Het zal zo denk ook wel met redacteuren zijn. Neem de dingen mee die jij denkt dat je je stijl er aan verbeterd, maar blijf ook dicht bij je eigen stijl. Het boek dat ik van je heb gelezen vond ik een fijne schrijfstijl om te lezen.

Eufdrie, je schrijft: 'Iemand kan aarzelend vragen of hij binnen mag komen, maar 'Mag ik binnenkomen?' kan net zo goed heel zelfverzekerd en jolig uitgesproken worden, en ik ben het niet met de redacteur eens dat dit vanzelfsprekend uit de context blijkt.' Bij dit voorbeeld denk ik dat je uit een verhaal wel moeten kunnen opmaken of de hoofdpersoon met een licht of een zwaar hart op iemands deur klopt. Uit de loop der gebeurtenissen en de psyche van het personage blijkt hóe hij vraagt: 'Mag ik binnenkomen?'

Ik moest juist van mijn redactrice wat meer vertellen. Ik had me zo op mijn dialogen geconcentreerd dat ik de omgeving een beetje vergat...

@Jommeke: er is niks mis met Senseo hoor :) . Ik kwam er op door een vernietigende recensie over De Reunie van Simone van der Vlugt. De Senseo wordt hierin een soort symbool voor spanning en avontuur maar wel volgens uitgestippelde lijntjes oftewel steeds iets anders volgens hetzelfde concept. Maar ik zal jullie niet verder met mijn hersenspinsels vervelen ;)

Wiske schreef: @Jommeke: er is niks mis met Senseo hoor . Ik kwam er op door een vernietigende recensie over De Reunie van Simone van der Vlugt. De Senseo wordt hierin een soort symbool voor spanning en avontuur maar wel volgens uitgestippelde lijntjes oftewel steeds iets anders volgens hetzelfde concept. Maar ik zal jullie niet verder met mijn hersenspinsels vervelen Toevallig lees ik ook graag de boeken van S. v/d Vlugt. Ik heb gemerkt dat recensenten ofwel neerbuigend doen over kinderboekenschrijfster die "plots" literaire thrillers gaan schrijven, ofwel vinden ze dat de lat bij hen hoger hoort te liggen. Persoonlijk vind ik 'De Reünie" haar beste boek. Haar laatste boek, "Het Laatste Offer" vind ik het etiket literair niet verdienen, maar de kennis die ze in haar boek tentoonspreidde, vond ik heel interessant.

Ik volg een schrijfcursus via de LOI. Bij mijn eerste opgave was ik veel te uitleggerig. Dat komt misschien wel dat ik voornamelijk voor kinderen schrijf. Als ik mijn verhalen hardop voor mezelf lees, dan merk ik wel dat ik bepaalde dingen gewoon weg kan laten. Het is niet altijd even makkelijk en soms is het een kwestie van smaak.

Ja, uitleggerig schrijven, daar moet ik ook wel voor oppassen. Ik probeer het zo goed en zo kwaad als ik kan te omzeilen door zaken neer te zetten als zijnde heel normaal voor de personages die mijn boek bevolken, aan hén hoef ik het immers niet uit te leggen, en zij op hun beurt hoeven het derhalve ook niet aan de lezers uit te leggen.