Lid sinds

17 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker

Show and tell

"Show, don't tell!" krijgt zo'n beetje elke schrijver wel eens naar zijn hoofd geslingerd, vooral de mensen die nog niet zo veel ervaring hebben. Deze woorden hebben heel wat fronsen veroorzaakt. Wat is dat dan, show, don't tell? In deze post geef ik mijn visie (die niet per se waar of heilig is). Eerst het verschil maar eens benoemen. Show is tonen, tell is vertellen. Het verschil zit hem dus in de manier waarop je de lezer de broodnodige informatie voorschotelt. Stel, je hebt een nieuwe fiets en wil je beste maatje dat laten weten. Dan kun je twee dingen doen: je zegt blij "ik heb een nieuwe fiets!" of je laat je nieuwe fiets aan je maatje zien. In het eerste geval weet je maatje alleen dat je een nieuwe fiets hebt, in het tweede geval ook hoe die eruit ziet. Laten zien (show) geeft meer informatie. Helaas kost het ook meer moeite en tijd (aka tekst) om dat voor elkaar te krijgen. Hoe vertaalt die nieuwe fiets zich in een stukje uit je verhaal? Voorbeeldstukje met veel tell:
Jan liet zijn hond uit. Het was mooi weer en hij floot een liedje. Zijn hond, Max, stopte bij een boompje en plaste. Jan wachtte geduldig. Er liep een mooi meisje voorbij en hij keek haar na.
Dit is natuurlijk erg overdreven, maar dat maakt straks wat duidelijker wat het verschil is. In de tekst hierboven zit weinig informatie. Je weet wat er aan de hand is, maar het is erg moeilijk om als lezer in te schatten wat de schrijver in zijn hoofd had toen hij dit schreef. Er zitten weinig details in, de karakters zijn plat en weinig uitdagend. Zelfde stukje, nu met show:
Jan slenterde met zijn hond Max over straat. De zon scheen fel en perste het zweet uit zijn porien. Het kon hem niet deren, hij floot lekker de laatste zomerhit. Max trok de lijn strak toen hij stopte bij een uitgedroogd boompje. Hij tilde zijn poot op en leegde met een tevreden zucht zijn blaas. Jan leunde op zijn gemak tegen een geparkeerde auto en keek om zich heen. Aan de overkant van de straat klikklakte een meisje met lange blonde haren voorbij. Jans blik werd eerst naar haar voorgevel getrokken en daarna bleef hij aan haar goedgevulde achterwerk hangen tot ze de hoek om sloeg.
Het eerste wat opvalt is natuurlijk dat het tweede stuk veel langer is. Voor details heb je nu eenmaal meer woorden nodig, hoewel je met goed doseren en de juiste woorden kiezen toch een eind komt. Verder is de scene duidelijker en komt de bedoeling van de schrijver beter over. De sfeer komt beter naar voren. Is dat dan hoe je verhalen moet schrijven? Nee. Nee? Nee. Als je overal show gaat gebruiken, wordt je verhaal kilometers lang en er traag om te lezen. De lezer onthoudt die details echt niet allemaal en soms zijn ze niet eens nodig. Iedereen weet wel hoe een hond pist, het doet er niet echt toe wat voor liedje hij fluit. Het is dus de bedoeling dat je een goed evenwicht vindt tussen tonen en vertellen.
Jan slenterde met zijn hond Max over straat. De zon scheen fel en perste het zweet uit zijn porien, maar hij floot gewoon een liedje. Max stopte en piste tegen een boompje. Op zijn gemak leunde Jan tegen een geparkeerde auto. Het blonde meisje dat langsliep, liet zijn buik kriebelen en hij keek naar haar kont tot ze de hoek om was.
Ik hoop dat iedereen het met me eens is dat bovenstaande tekst beter wegleest dan een van de andere twee. Een gezonde mix van show en tell. Hopelijk hebben jullie wat aan dit stukje en/of kunnen jullie het aanvullen en uitbreiden met jullie eigen kennis en ervaring :)

Lid sinds

14 jaar 11 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Ja, ik heb hier zeker wat aan! Kan zo snel even geen eigen voorbeelden noemen, maar het is me nu een stuk duidelijker waar ik op moet letten. Thanks!

Lid sinds

19 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
Goed onderwerp. Ik zou ervoor pleiten om nog meer gevoel en eigenheid van Jan te showen; maar ik snap dat dit een voorbeeld is. Show, don't tell heeft naar mijn idee te maken met de identificatie die je als schrijver oproept voor de lezer, zodat hij zich aan een personage - dus aan het verhaal / boek - kan binden. Een soort vriendschap. Of vijandschap. Maar in elk geval geen neutraliteit. Je kunt het bereiken door een personage te omgeven met voor hem belangrijke factoren.
Max moest uit. Jan trok zijn omgewoelde lakens over zijn hoofd, en probeerde er niet aan te denken. Die verrekte nachtdienst, ook. Die verrekte hond. En die verrekte zon die het weer presteerde om, net als gisteren, haar stralen dwars door de jaloeziën en de gordijnen te zenden, dwars door het laken over zijn hoofd, ook, om Jan te laten weten dat de nieuwe dag begonnen was. En die verrekte ochtendstijfheid. 'Had ik hem niet moeten aanschaffen?' vroeg Jan zich af, terwijl hij uit bed stapte, en zijn T-shirt bij zijn broek inpropte. Maar toen hij de keukendeur opende en de pup piepend tegen hem opsprong, wist hij het weer: ja, het was wél goed dat hij hem aangeschaft had. 'Hé, goeiendag loeder,' greep hij Max in zijn nekvel. 'Je hebt tóch weer zitten zeiken, hè. Nou, kom! D'r uit!' En hij stapte over de grote plas urine die zich aan het verspreiden was over de keukenvloer. Maar beter een zeikende hond dan een zeikend wijf, dacht Jan tevreden. Buiten was het warm. Meisjes met hun haren, wapperend tegen het zonlicht, fietsten voorbij. Hun dag zat er alweer op. Meisjes. Anita. Meisjes. Sodemieter op, meisjes, keek Jan hen kwaad na. Meisjes worden vrouwen, vrouwen worden heksen, heksen worden hoeren en hoeren worden lelijke, gevaarlijke, zéikende vetzakken. En toch. Hij stopte zijn handen in zijn zakken, en zocht steun tegen een geparkeerde auto. 'Ik moet pissen,' dacht hij, en hij floot Max, maar hij wist dat pissen niets zou helpen tegen Anita.
En vervolgens honderd keer herschrijven om het beeld bij te slijpen.

Lid sinds

17 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
Goed topic! Is deze manier van informatie aan je lezers geven, een schrijfstijl of een basisvaardigheid? Het wordt gezien als een must en de manier waarop je het toepast, zegt natuurlijk veel over je eigenheid als auteur. Maar is het niet min of meer een trucje dat je gaat toepassen om het verhaal beeldend en slurpend te krijgen? Wat ik persoonlijk ontzettend moeilijk vind is het beschrijven van de setting: het landschap, de omgeving etc. Ik vind het zo snel saai (om te lezen en om te schrijven). Passen jullie, en zo ja hoe, show, don't tell ook in dat soort situaties toe?

Lid sinds

16 jaar

Rol

  • Gewone gebruiker
Ik pak The Rhetoric of Fiction van Wayne Booth er even bij. Heb nu geen tijd; kom straks terug. *** OK. Stukje. Eerst maar een paar voorbeelden die ik niet zelf verzonnen heb. Het is steeds het begin van het verhaal. Uit het bijbelboek Job, Groot nieuws bijbel 1999: Er leefde in het land Us een eerlijk en oprecht man. Hij heette Job. Uit de sprookjes van Grimm, Lemniscaat 1974: Er was eens een oude geit die zeven jonge geitjes had en zij had ze lief zoals een moeder haar kinderen liefheeft. Een weduwe had twee dochters; de ene was mooi en vlijtig, de andere lelijk en lui. Er was eens een lief klein meisje; iedereen die haar zag hield heel veel van haar, maar het allermeest haar grootmoeder, en die had haar wel alles willen geven. Nou, dat is dus allemaal tell. Booth werkt zijn voorbeelden verder uit en gebruikt daarbij Homerus en Boccacio; ik koos deze voorbeelden omdat ik denk dat meer mensen hier ze kennen. Het komt hier op neer: ooit was tell volkomen geaccepteerd in de literatuur. Dit veranderde in de negentiende eeuw, zo ongeveer met Flaubert. Sindsdien is het een soort dogma dat show goed is en tell fout. Wat is er mis met tell? Het is subjectief. Bovendien kan het belerend gevonden worden. In de negentiende eeuw werd objectiviteit een belangrijk criterium. En toen werd tell taboe. Ooit diende literatuur "ter lering en vermaak". Dat is nu taboe. Lering en vermaak zijn gescheiden. Daarom mag literatuur niet meer belerend zijn. Maar ja, zonder thema is er geen verhaal en een thema is toch eigenlijk per definitie het leermoment. Dat moet je dus goed verstoppen. Je mag je lezer niet meer vertellen wat hij van de personages moeten vinden, ze moeten hun eigen conclusies trekken uit wat je ze laat zien. Dit voor nu.

Lid sinds

17 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
Het is wel goed om bij jezelf altijd na te gaan om dingen indirect te beschrijven in plaats van direct te benoemen. Dat komt veel sterker op de lezer over. Mijn broer illustreerde dit eens aan de hand van de volgende drie fragmentjes. Je kan zeggen: "Hij was van jongsafaan al agressief". Of je kan zeggen: "Toen hij vijf was, stampte hij 's zomers de mieren dood die tussen de tuintegels uit gekropen kwamen." Of: "Samen met Karel schoot hij erwten naar de kat van de buren. Dat was toch een kutbeest dat alleen maar in de zon kon liggen slapen. Dik en harig. Te lui om achter een muis aan te gaan. Maar als ze hem raakten, sprong hij jankend op en rende door het kattenluikje het huis binnen." Die laatste twee fragmenten geven veel meer inzicht in het karakter van de hoofdpersoon. Ze zijn concreter door het laten zien.

Lid sinds

16 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Ing Ik denk dat het juist bij landschappen/ settings belangrijk is dat de sfeer van de beschrijving past bij de sfeer van het verhaal. Dus niet beginnen met een lekker voorjaarszonnetje terwijl je een brute moord gaat beschrijven. Verder denk ik dat een paar heel goed gekozen details beter werken dan een uitgebreide beschrijving van de omgeving. Details die de fantasie en verbeelding aanspreken van de lezer, in plaats van een uitgebreide verhandeling over waar welk boompje staat of hoe de huizen eruit zien in een wijk. Als je teveel verteld laat je minder over aan de eigen beeldvorming van de lezer en wordt het dus saai om te lezen, of zelfs strontvervelend.

Lid sinds

16 jaar 3 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Zeker een interessant topic. Go Micha. ;) Volgens mij vergt het veel inspanning van een schrijver om te bepalen wanneer hij iets moet showen, en wanneer hij het gewoon mag benoemen.

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Show don't tell is volgens mij vooral: niet schrijven: 'ze had het warm', maar: 'er liep een zweetdruppel over haar rug.'

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Pien Ling: wwaarom kan de zon niet schijnen als er een moord wordt gepleegd? @ Greetje: mooi voorbeeld. Zegt alles.

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Ik wil hier graag een voorbeeld plaatsen om te toetsen of ik het 'door heb'. De bovenste staldeur staat open en ik steek mijn hoofd naar buiten. Of... Mijn stal is ruim en licht, de bovendeur staat altijd wijd open in dit milde klimaat, en ik steek mijn hoofd erdoor om de frisse ochtendlucht op te snuiven. Het principe show, don't tell begrijp ik wel. Tweede zin lijkt me wat erg uitgestreken. Een kwestie van ervaring om te kunnen doseren?

Lid sinds

17 jaar 1 maand

Rol

  • Gewone gebruiker
Interessante deelvraag, Ing. Waarom vind je dat saai om te lezen en te schrijven? Ik probeer mij voor de geest te haen hoe ik dit zou moeten toepassen, maar kan geen goed voorbeeld bedenken. Bij show, don't tell denk ik toch vooral aan emoties, gevoelens, nuances etc.
Waarom, tja... dat is een erg goede vraag, Rudolf. Als ik schrijf vind ik vaak langdradig overkomen en/of ben ik bang dat ik te veel herhaal of irrelevante informatie geef. Als ik lees, verstoren beschrijvingen vaak het beeld dat ik al in mijn hoofd heb of denk ik jaaaa, dat weet ik nou wel. Ik heb ook geen voorbeelden paraat van show, don't tell aangaande omgevingen, betrek het ook meer op het innerlijke. Vermoedelijk is doseren en inbedden de kunst.

Lid sinds

15 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Ing, ik deel jouw moeite met het beschrijven van het landschap. Dat is dé reden dat mijn boek Waterspiegel zich afspeelt op een bestaande lokatie. Ik vind beschrijven van de omgeving al moeilijk genoeg, laat staan beschrijven én verzinnen. Ik gebruik bijna alleen details die ik in de loop van het verhaal invlecht. Ik heb één alineaatje gevonden waarin ik alleen maar de omgeving beschrijf. Deze tekst is bedoeld om een unheimisch gevoel op te roepen: er leeft iets engs in het water. Ik citeer even: 'Vijf bogen telt de brug. Als de waterspiegel glad is, vormen de bogen samen met hun weerspiegeling vijf ogen die over het water uitkijken. Eén groot oog in het midden.' Trouwens, ook het verhaal dat ik na Waterspiegel schreef, speelt zich af op een bestaande lokatie. Dat is kennelijk mijn manier om het beschrijven-van-de-omgevingprobleem te ondervangen. Wie heeft er andere manieren?

Lid sinds

16 jaar 7 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
volgens mij Wil V. is dit nog allebei 'tell' Als je iets schrijft als: 'door de bovenste staldeur ruik ik de oneindige lavendelvelden' begin je m.i. meer 'show' te krijgen (maar ik ben nooit goed in het herschrijven van andermens tekst, sorry)

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Wil: ja het heeft inderdaad met de dosering te maken. Ik denk dat je dat zelf ook al aanvoelde, want je gaf al aan dat je het wat uitgestreken vond, je tweede zin. Dus volgens mij zou jij het vanzelf al goed doseren. Ik heb ook weleens gelezen dat als je details geeft van iets, die details ook een functie moeten hebben. En ik denk dat je ervoor moet oppassen dat je de lezer niet teveel opdringt. Een boek is geen film, bij een boek moet de lezer zijn fantasie kunnen gebruiken. Teveel uitweidingen, beschrijvingen en informatie vind ik zelf eigenlijk vooral storend. Show don't tell betekent volgens mij niet dat je zoveel en uitgebreid mogelijk moet beschrijven. Het betekent volgens mij dat je door voorbeelden te noemen (zie mijn eerdere voorbeeld en ook de voorbeelden van M) vaak iets veel 'verhalender' duidelijk kunt maken.

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Bijv... Nieuwsgierig steek ik mijn hoofd door de open staldeur en zuig mijn longen vol met de frisse ochtendlucht?

Lid sinds

16 jaar 5 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Een aanvulling op Greetjes post is een vergelijking die ik eens heb geleerd tijdens een schrijfcursus die nu niet meer gegeven wordt, die ongeveer als volgt ging: Tell: er zat een zwerver op een bankje. Show: er zat een man op een bankje. Hij leek zich weken niet geschoren te hebben, had verwarde lange haren, in zijn jas zat een scheur en zijn adem stonk naar bier. De showversie is natuurlijk wel wat overdreven, ;) maar dit voorbeeld heeft voor mij veel duidelijk gemaakt. Ing, over het landschap en de omgeving: in mijn manuscript "Bespied" had ik daar te veel over geschreven, volgens de groep acht waar ik het voorlas. Het is, denk ik, de kunst om wel een beeld op te roepen, maar niet elk detail te omschrijven, zoals Micha natuurlijk ook in zijn beginpost betoogt en Pien Ling ook aangeeft. Verder is natuurlijk ook waar wat Pien Ling zegt, dat de sfeer moet kloppen. Ik probeer dat zelf ook in de waarneming van de HP te stoppen. Stel, je hebt een herfstachtige dag, dan kun je die op verschillende manieren beschrijven. HP is vrolijk: Neuriënd fietste hij over het bosweggetje. Wat hadden de bladeren toch prachtige kleuren, geel, bruin en rood. Er vielen al wat kastanjes op de grond, daar konden de kinderen straks mooie poppetjes van maken. HP heeft een rotbui: Hij trapte de pedalen van zijn fiets wat harder in, om vooruit te kunnen komen. Het leek wel alsof hij altijd wind tegen had. De afgevallen bladeren maakten de grond glad, hij moest oppassen dat hij niet viel. Was dat een drup op zijn neus? Hij keek omhoog en zag dreigende grijze wollken. Nou ja, het zijn maar voorbeeldjes uit de losse pols, hopelijk heeft iemand er iets aan. [self edit - crosspost met allemaal anderen @WilV, volgens mij is nieuwsgierig een echt tell-woord, je zou er bijvoorbeeld ook kunnen neerzetten: Wat zou zich allemaal in de stal afspelen? ]

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Wil: ik zou open weglaten (hahaha, ik zie het alternatief voor me) en ook frisse. En ochtendgeur lijkt me niet het juiste woord, geuren ruik je. En nieuwsgierig alleen zetten als uit de voorgaande tekst blijkt dat ze ook echt ergens nieuwsgierig naar is. Maar dit is slechts mijn mening hè? :)

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Wil: ik zou dus zelf iets schrijven als: "De staldeur stond open. Ik stak mijn hoofd naar buiten en snoof diep. Heerlijk." Maar goed, dat is mijn stijl. ;)

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Wil: Nee. Het benoemen van gevoelens is juist tell. Dat woord nieuwsgierig zou voor mij taboe zijn. wat de omgevingen betreft: Ik hou er als lezer niet van ellenlange beschrijvingen te lezen. Ik verwerk het zelf in de tekst. vb Hoofdpersoon rijdt ergens heen en ik doe 1/2 zinnen over het landschap. Dan gebeurt er weer wat voor er misschien nog een zin komt. Uitzondering: als iets heel spannend is en uit het landschap komt ook dreiging. Dan kan je het gebruiken om te vertragen en spanning op te bouwen.

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
KDENG... Iets minder nieuwsgierig nu, steek ik mijn hoofd door de staldeur en zuig mijn longen vol ochtendlucht. (met een bult op mijn hoofd) :D Het begint wel te dagen hoor. Bedankt. Het lijkt me heel nuttig om eens een stukje bij proeflezen te plaatsen en om verbetering te vragen. Expliciet hierover. Of... Al doende.... nog beter

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Wil: Als tip. Benoem geen emoties of gemoedstoestanden. Clichees zijn ook verboden. PB me even als je hierover een stukje bij proeflezen plaatst, dan krijg je commentaar van me. Ik ben iemand die graag over show en tell praat ;)

Lid sinds

15 jaar 4 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Wil: Als tip. Benoem geen emoties of gemoedstoestanden. Clichees zijn ook verboden. PB me even als je hierover een stukje bij proeflezen plaatst, dan krijg je commentaar van me. Ik ben iemand die graag over show en tell praat ;)
Zal ik doen! Ik heb wel veel aan voorbeelden.

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
vb: voor een scene in het boek waar ik momenteel aan werk zeg ik niet dat de hoofdfiguur de strijkbout naar het hoofd van haar man wil gooien, maar dat ze haar vingers straker om het handvat vouwt en bedenkt wat ze ermee kan doen. (even kort door de bocht, maar je begrijpt het voorbeeld) Niet: ik ben verdrietig. Niet: ik huil tranen met tuiten. Maar: In Zeeland klonk het alarm. Ze dachten dat de dijken weer waren doorgebroken. Maar nee, ik huilde.

Lid sinds

16 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
@ Pien Ling: wwaarom kan de zon niet schijnen als er een moord wordt gepleegd?
Redhed, wat ik geleerd heb is dat de beschrijving van het decor juist de stemming van de hoofdpersoon moet benadrukken en verhevigen. (Maar die beschrijving moet dus niet de oorzaak zijn van die stemming, die ligt ergens anders.) Kijk maar naar het voorbeeld van Trenke hierboven, dat is precies wat ik bedoel.

Lid sinds

19 jaar 2 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Goed topic als tegenwicht tegen al die kletstopics! :nod: Hier gaat het over schrijven! Nu even weinig tijd, maar ik houd het topic in de gaten en val eventueel in de discussie. Inderdaad, bij show moet je jezelf een verbod opleggen op constructies als: Hij voelde zich verdrietig Hij was boos Zij voelde zich onzeker De man keek kwaad. enz enz

Lid sinds

16 jaar 9 maanden

Rol

  • Gewone gebruiker
Wil V. en in plaats van te 'tell'en' dat het ochtend of ochtendlucht is, kun je dat ook showen zonder het woord 'ochtend' in je mond te nemen. Nu zeg je dat het een ochtendlucht is en dat moet ik als lezer van je aannemen. Maar waar ruikt ochtendlucht voor paarden naar? Naar paardenurine? Of naar mest die met kruiwagens naar de mesthoop wordt vervoerd? (dat is wel heel cru van mij ;) ). Zoiets zou dan ook kunnen: ik zuig mijn longen vol lucht. Ik proef de geuren van dauw op bloemblaadjes. 'dauw' betekent dan 'ochtend', maar wil je het ochtendgevoel nog duidelijker maken zónder het woord ochtend in je mond te nemen, dan kun je nog een haan laten kraaien. Je laat dan 'zien' dat het ochtend is, zonder dat je het vertelt (de meeste lezers halen die boodschap er wel uit). Beschrijvingen vind ik ook lastig. Zo heb ik hier eens een stuk geplaatst waarin ik een 'enorme open haard van wel 2 bij 2 meter' beschreef. Dat kan ook anders door niet de maten te geven, bijv door te zeggen dat er wel 2 shetlandpony's naast elkaar in kunnen staan. Zonder het te 'tellen', heeft de lezer dan toch een beeld van de maten. Leuk topic, Micha!