Zei zij − over stijl in dialoog (1)

Iemand zegt iets en een ander antwoordt: er is een dialoog ontstaan. Voor een lezer moet het duidelijk zijn wie wat zegt. Sommige schrijvers vinden “zei zij” daarvoor te gewoontjes en zoeken alternatieven. Is dat nodig?

Voordat ik die vraag beantwoord, laat ik eerst een dialoog zien waarin elke regel is voorzien van “zei’s”:

‘Ga je mee poekie?’ zei Laura.
‘Ik kom over een half uurtje,’ zei Milenko.
‘Vergeet je het niet?’ zei Laura.
‘Welnee, ik kom zo!’ zei Milenko.

Bovenstaande leest niet prettig, toch? Nu komt dat mede door het herhaald gebruik van de namen van de sprekers, maar het grootste punt is het “gezei”, zoals hieronder te zien is.

‘Tot straks dan,’ zei zij.
‘Dag schatje!’ zei hij.
‘Weet je wel waar het is?’ zei zij.
‘Ja hoor. In die kroeg bij de brug toch?’ zei hij.

Zijn er alternatieven voor “zei”? Ja. Maar er zijn ook foute alternatieven:

‘Daar ben je eindelijk poekie van me!’ juichte Laura.
‘Tuurlijk ben ik er,’ glimlachte Milenko.
‘Precies op tijd voor de bitterballen,’ giechelde Laura.
‘Je kent mij toch?’ knipoogde Milenko.

Iemand kan een zin zeggen maar niet juichen et cetera. Gelukkig zijn er verschillende werkwoorden (bijvoorbeeld fluisteren, roepen, schreeuwen, gillen en reageren) waarvan de betekenis wél te maken heeft met zeggen, maar die kunnen alleen worden ingezet wanneer dat past in het verhaal.

‘Oh hoi,’ mompelde Ali en hij liep naar de bar.
‘Wat heeft hij?’ vroeg Milenko.
‘Daar kun je maar beter je mond over houden,’ siste Laura.
‘Oh sorry,’ riposteerde Milenko.

Laura kan niet sissen zonder s-klank en het (vrijwel uit het taalgebruik verdwenen) werkwoord riposteren wordt niet correct gebruikt.
In het onderstaande voorbeeld is duidelijk wie er wanneer aan het woord is, ook al wordt de spreker niet telkens benoemd en is er dus niet steeds sprake van “zei”.

‘De mosterd is lekker,’ zei Milenko. ‘Hoe vind jij ‘m schatje?’
Laura knikte waarderend. ‘Hij smaakt goed.’
‘We kunnen wel een potje kopen.’
‘We eten alleen bitterballen in cafés poekie.’
Milenko lachte. ‘Daar heb je gelijk in.’

Kortom: met “zei zij”, mits met mate gebruikt, is niets mis. Het neutrale “zeggen” leidt de aandacht niet af van waar het om gaat: de dialoog.

Over de auteur

Sandra Broertjes schrijft naast blogs ook fanfiction (onder andere voor The Walking Dead en Princess Diaries). Wat haar in haar werk als zelfstandig redacteur met name aanspreekt is dat zij mag helpen bij het verbeteren van door auteurs gekoesterde teksten. Meer weten? Zie www.tekstbureaubroertjes.nl.

Beeld: Pexels