Zo maak je een cliché origineel: het is persoonlijk

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: het is persoonlijk.

Het cliché

Het hele dorp, land of de hele wereld is in paniek vanwege een misdaad, dreigende oorlog of alieninvasie en jouw hoofdpersoon is ingeschakeld om het mysterie op te lossen of de boel te sussen. Dat kan natuurlijk niet alleen, dus komen er nog personages van andere disciplines of afdelingen bij kijken. En die hebben stuk voor stuk iets persoonlijks met je hoofdpersoon te maken. Ze zijn er verliefd op, willen er een persoonlijke vete mee uitvechten of hun moeder was ooit opgelicht door de oom van je held, waardoor er nog een persoonlijke familiekroniek bij komt kijken. De mogelijkheden zijn eindeloos, maar in dit cliché heeft iedereen altijd iets met je hoofdpersoon van doen.

Waarom stoort dit cliché zo?

Dit cliché dwaalt makkelijk af. Voor je het weet, gaat dit verhaal meer over de vete tussen de plaatselijke detective en Oom Oplichter dan over de moordzaak. En omdat er vaak meerdere van dit soort relaties zijn, kan je verhaal bovendien ook in de subplots verdrinken. Oom Oplichter en Detective vechten hun ruzie uit, terwijl de advocaat probeert te verhullen een oogje op je held te hebben… Er moest ook nog een moord opgelost worden, weet je nog?
Het vervelende van dit cliché is dat er niet vaak zo duimendik bovenop ligt dat het verhaal afdwaalt, omdat een link met de hoofdpersoon kan worden ingezet als punten voor plottwists, rode haringen en andere schrijftechnieken die voor de nodige spanning zorgen. Daardoor wordt deze trope een cliché door overdaad,  dat als het te hard van stapel loopt, er stilletjes aan insluipt en de hele basis van je boek wankel maakt.

De oorzaak van het cliché: betrokkenheid als verhaalbasis

De oorzaak van het cliché is in wezen een sterke basis die ieder verhaal moet hebben. Zorg ervoor dat je held persoonlijk betrokken is, zodat je lezer empathie voor de held kan voelen. Een verhaal waarin niets op het spel staat voor je held, is niet interessant. Maar dat uitgangspunt wordt met dit cliché net iets te serieus genomen.  Als je goed schrijft, kan betrokkenheid en empathie met relatief weinig of kleine zaken worden gewonnen. Daarvoor hoef je niet per se eindeloos nieuwe plotpunten of spanning te introduceren.

Het cliché fiksen: thema’s als uitgangspunt

Dit cliché groeit uit zijn voegen door een teveel aan plot: gebeurtenissen die elkaar in het verhaal blijven opvolgen. Je kan in plaats daarvan ook voor een thematische of symbolische invulling van relaties of mysteries kiezen. In plaats van talloze relaties en verhaallijnen uiteen te zetten, kan je een thema als ‘wraak’ nemen en dat meer algemenen uitwerken. Dan heb je qua persoonlijke connecties genoeg aan Oom Oplichter en de detective en hoeft niet het halve dorp nog met je held van alles uit te vechten, te verzoenen of te verzwijgen.

Nu jij!

Schrijf in je opschrijfboekje in maximaal 200 woorden op hoe je je held op basis van een verhaalthema betrokken kan laten zijn bij twee andere personages wanneer er een misdrijf heeft plaatsgevonden.

Tip voor het verminderen van het cliché

Bedenk wat er precies aan concrete problemen dreigt of voorkomt in dit spannende scenario.
Denk aan:

• Een moordenaar is op vrije voeten
• Zus is mogelijk aan de drugs en kan daardoor anderen kwaad doen
• Aliens hebben de waterput vergiftigd en mensen worden ziek.

Koppel een personage aan iedere ‘zaak’, al is het maar voor je opschrijfboekje. Agent A zoekt de moordenaar Agent B onderzoekt het drugsprobleem, enzovoort. Kijk op hoeveel personages je uitkomt en deel dat aantal door twee, zo niet door drie. Zie dat eindgetal als het absolute maximum personages dat persoonlijk betrokken mag zijn bij je held.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.