Zo maak je een cliché origineel: de laatste goedmaker

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en de goede weg in te slaan als je tekst naar een cliché neigt. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: de laatste goedmaker.

Het cliché: excuses voor melodramatisch effect

Er ligt iemand op een sterfbed, of staat op het punt voorgoed te emigreren; een definitief afscheid is aanstaande. Dan zegt het ene personage tegen de andere personage dat het hele boek lang zijn vijand of rivaal was: “Ik heb me in je vergist. Vergeef me, jij bent wel degelijk een goed mens.”
Oftewel: er is een melodramatisch moment van excuses die het personage nooit zou uitspreken of zelfs zou menen als het plot niet besloten had er een Plechtig Moment moest komen.

Waarom stoort dit zo?

Het is bij dit cliché overduidelijk dat de schrijver wil dat de lezer gaat huilen. Bovendien helpt hij het plot een paar hele grote spreekwoordelijke hoofdstukken over te slaan van een interessant verhaal.
Een verhaal valt of staat bij een mooi groeiproces van een personage. En een verhaal wordt leuk omdat je dat als lezer met het personage doorleeft.
Moest dit (nu stervende) personage leren minder star of oordelend te zijn door te leren een ander te nemen voor wie hij is, of door ruzies bij te kunnen leggen?
“Ach joh, dat slaan we gewoon over. Het is maar driekwart van wat het verhaal inhoudt geeft…”
Bovendien begaat deze schrijver de vergissing dat alleen omdat die over iets verdrietigs schrijft, hij denkt dat de lezer mee gaat voelen. Dat is niet zo. Empathie verdienen van je lezer gebeurt niet vanzelf. Reken je daarmee niet te snel rijk.  

De aanloop naar het cliché

Bij dit cliché hebben twee personages al lang ruzie. Deze personages hebben daarbij een relatie waarvan je zou hopen of verwachten dat ze elkaar juist steunen, of elkaar op zijn minst zouden mogen of respecteren. Vader en zoon, voormalig beste vrienden of mentor en leerling, bijvoorbeeld. Zij liggen gedurende het (vrijwel) hele boek al met elkaar in de clinch. De ruzie bijleggen gaat niet, geen enkele oplossing helpt. Totdat er iemand ineens voorgoed dreigt weg te gaan. Want er moet wel een Plechtig Moment met het nodige gewicht komen…

Voorbeeldscène

Twee voormalig beste vrienden, vechten al heel lang om de avances van dezelfde vrouw.
Inderdaad, de liefdesdriehoek. Een perfect voorbeeld voor dit cliché, want het laat zien dat als een compleet verhaal en plot opslokt of vormt, zoals een liefdesdriehoek ook vaak doet, het gegarandeerd als cliché leest.  

Maar nu ligt een van de mannen op sterven en zijn laatste woorden zijn “Zorg goed voor haar. Ze wordt gelukkig met een goed mens als jij. Het spijt me dat ik je goede inborst niet eerder inzag.”

Zo kan je het cliché fixen

Om dit cliché te laten werken, moet je de scène flik rekken. In plaats van de focus te leggen op die enkele zin met die paar dramatische woorden, herhaal je de geschiedenis van deze personages met relatief weinig woorden. Hun relatie in gelukkiger tijden, als die er waren, de ruzie, de vervreemding en de oorzaak daarvan. Maar vooral ook: de pijn die er bij zo’n ruzie komt kijken. Laat blijken waarom dit personage uit zichzelf, zonder motieven en hulp van de schrijver tot inkeer komt. Blik terug op bepaalde beats in de plot, de lessen die dit personage heeft geleerd en wat de (achterliggende) motieven waren voor de manier van handelen. Gebruik hier gerust een handvol honderdtal woorden voor.  

Nu jij!

Herschrijf het dramatisch slot van de eerdergenoemde liefdesdriehoek, maar maak het nu dramatisch in plaats van melodramatisch.  Je kan daarvoor de comments gebruiken.

 Gebruik je dit cliché? Denk dan hieraan

• Waarom heb je deze personages überhaupt elkaars rivalen gemaakt?  Hopelijk vanwege een diepgaander thema, niet met dit cliché als einddoel…
• Bedenk waarom het voor je personage pijnlijk is om op het allerlaatst nog iets toe te moeten geven en neem dat ook mee in je uitwerking.    

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.