Zo maak je een cliché origineel: de Verhevene

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en de goede weg in te slaan als je tekst naar een cliché neigt. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: de Verhevene.

Het cliché: ik heb het leven wél door

Het is de rijkaard die door zijn fortuin denkt niet alleen welvarend, maar ook bovenmaats belangrijk te zijn, de narcist, of de backpacker die na drie weken mediatie in Azië zichzelf verlicht acht. Deze personages zijn snoeverig en kijken neer op mensen die nog niet doorhebben waar het in het leven om draait, zoals zij dat als enige in de kamer wel weten. Ontmoet de Verhevene.  

Waarom stoort dit zo?

De Verhevene is een personage dat niet groeit. Die is er zo van overtuigd dat die al is uitgeroeid, dat die de ogen sluit voor alles wat er buiten diens geweldig-zijn omgaat. Zelfs als het overduidelijk is dat er iets in beweging moet komen.
“ Verlichte Backpacker, een geliefde is zonet dakloos geworden!”
“Als ik straks daarover mediteer, hoor ik van Het Hogere dat alles in de wereld een Bedoeling heeft…”

“Rijkaard, je kan met jouw fortuin mensen uit een acute en zeer dringende situatie helpen.”
“Als dat gepeupel, net als ik, leert dat hard werken loont, komen ze zelf wel uit.”
“Dat ‘gepeupel’ is zojuist gebombardeerd en heeft geen bezittingen, huis of soms zelfs geen armen meer…”
“Ik heb ook ooit moeten doorwerken met een gebroken been…”

De Verhevene is niet alleen snoeverig, maar kan zaken bovendien niet in perspectief plaatsen.  

Een personage mag aarzelen of het vervelend of moeilijk vinden om met het plot mee te gaan, maar het plotverloop en persoonlijke groei compleet negeren is een ander verhaal. Een personage moet altijd blijven groeien, tenzij je verhaal ten einde loopt.  

De aanloop naar het cliché

De Verhevene is wel degelijk ooit veranderd, getraumatiseerd, gegroeid… Vat dat gemakshalve samen als ‘Ik was…” Arm, materialistisch, de spirituele weg kwijt, mishandeld als kind…
De “Ik was” komt achter de schermen of in een subplot aan bod in je verhaal. Dat is nodig, maar gaat mis zodra de “Ik was…” en “Nu ben ik…” als contrast zo groot is dat je de schrijver aan het werk ziet.  
Misschien kan een backpacker inderdaad verlicht van een retraite terugkeren. Maar niet als dat binnen drie alinea’s gebeurt en de daadwerkelijke heldenreis die daarbij hoort, wordt weggelaten.

Echte wijsheid schrijven

De Verhevene is niet geschikt voor de rol van de Wijze. De echte Wijze blijft niet alleen groeien, maar beseft bovendien dat daar heel wat aan vooraf gaat. Dat benoemt hij ook eerlijk. Een Wijze weet dat je niet met een vingerknip jezelf en je inzichten kan veranderen. Een Wijze komt dus  gedurende het hele boek met mooie inzichten. Niet iemand die in een enkele alinea vanaf de bank roept dat de perfecte remedie voor een aanstaande burn-out een reis naar Azië is “want kijk een wat dat voor mij deed!”

Nu jij!

Verlichte Backpacker heeft in Azië het licht gezien door op vakantie drie weken in een Boeddhistische tempel te mediteren. Daarom gaat je backpacker nu verplicht twee maanden iedere zondag naar een christelijke kerkdienst. Lees:

• In het grijze Nederland, niet in zonnig Thailand
• Met een volle agenda waarin gewerkt moet worden en het huishouden moet worden gedaan
• Waar wordt gebeden, niet gemediteerd. De door en door cliché Verlichte Backpacker kijkt daarop neer, omdat religie voor hem achterhaald is ten opzichte van Oosterse wijsheid. Maar als hij écht verlicht zou zijn, zou hij diverse vormen van spiritualiteit omarmen, niet veroordelen…

Ga je gang, schrijf een scène in de comments!

 Gebruik je dit cliché? Let dan hierop

• Onderzoek waarom de Verhevene zichzelf die status geeft. Daarachter schuilt een interessant verhaal.
• De Verhevene kickt op status. Maar voor wat voor status is je personage gevoelig? Wil hij als wijs worden gezien, of eerder als machtig?  

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.