Wat is het verhaal achter je verhaal?

Schrijfdocenten drukten me het tot vervelens toe op het hart. ‘Maar wat wil je dan zéggen?’ Maakt dat uit? Een goed verhaal is een goed verhaal, toch? Niet helemaal. Als een verhaal niets zegt, staat het in de koude. Een verhaal vraagt om een premisse. Een premisse vraagt om een plot. Daarop bouw je je verhaal.

Wat is een plot?

Daar zijn eindeloze discussies over gevoerd in de literaire wereld. Veel schrijvers hebben een irrationele afschuw van de idee ‘plot’. Waarschijnlijk wegens de associatie met Hollywood. Nu heeft men dat ook met de idee ‘drama’. Maar net zoals drama, is het plot niet uitgevonden door Hollywood. Sinds de oude Grieken begonnen met het vertellen van verhalen, waren een drama en een plot onontbeerlijk voor het vertellen van een goed verhaal.

Er zijn tal van alternatieve namen bedacht voor het plot. George Saunders noemt het ‘het patroon’. Renate Dorrestein noemt het ‘het bouwplan’. Nu ja, what’s in a name? Zolang het er maar is. Het plot is niet de premisse, noch het verhaal zelf. Het plot is, zoals Renatte Dorrestein zegt in haar boek Onder de motorkap van het Schrijverschap, het bouwplan van je verhaal. Het is niet wat je wil zeggen, maar hoe je het zegt.

Wat is de premisse?

De premisse is hetgeen wat je wil zeggen. De premisse van De Alchemist van Paulo Coelho is ‘Om geluk te vinden hoef je niet ver te gaan’. Het plot is ‘Een jongeman vertrekt van huis om op zoek te gaan naar een schat, maar vindt deze uiteindelijk in zijn eigen achtertuin.’ De premisse van MacBeth is ‘De combinatie van ambitie en angst leidt tot niets dan destructie’. Het plot van MacBeth is ‘Een tirannieke koning krijgt van drie heksen te horen dat hij verraden zal worden. Dit leidt uiteindelijk tot een bloedbad waarin hij zelf het onderspit delft.’

De premisse is dus wat je zegt, het plot is hoe je het zegt. Nu ik dit zo opschrijft, realiseer ik me dat dit hetgeen is wat ontbrak in de verhalen die ik schreef als aspirant-schrijver. Ik had mooie verhalen te vertellen, wel een idee van hoe ik het ging vertellen, maar ik wist niet wat ik wilde zeggen. Zoals we er als schrijvers altijd naar streven om dingen te laten zien in plaats van ze te vertellen, zo moeten we er ook naar streven iets te zeggen.

En je verhaal dan?

Maar dan zijn we er nog niet. Net zoals een verhaal niets waard is zonder plot, en een plot verveelt als het niets zegt, zo is een premisse niets waard als het niet goed verteld wordt. Dat is waar het verhaal komt kijken. Het is de manier waarop je het laat zien. De meeste schrijvers barsten van de verhalen. Voor elke premisse zijn duizenden verhalen geschreven. Maar een goede premisse en een goed plot, staan zeker niet garant voor een goed verhaal.

Verhalen bestaan uit honderden scènes, personages en nuances. Vaak is het moeilijk kiezen welke scène kan blijven en welk personage naar huis moet. Bekijk het eens zo. Vraag je af of deze scène iets bijdraagt aan je plot. Alles, elk woord en elke scène, moet wijzen richting het plot. Tenzij je een meesterverteller bent en de lezer aan jouw lippen hangt bij elk nutteloos woord, kan je je geen nutteloze woorden permitteren.

Fiction must justify itself in every line, las ik eens. Ik ga het in mijn kantoortje op de muur hangen.

Het bouwplan voor het perfecte plot? Dat vind je bij De Schrijfschool.