Vijf tips voor het schrijven van een column of opiniestuk

Heb je geen idee waar je op moet letten als je een column of een opiniestuk schrijft? Schrijver Erwin Gaur heeft vijf algemene tips voor je op een rijtje gezet die je op weg kunnen helpen.

1. Maak het kort

Zeker online is de algemene wijsheid: houd het kort, zowel je zinnen als je stuk. Hoewel er volgens sommigen zeker plaats is voor de 'longread' (een stuk vanaf 2000 tot 3000 woorden) is zeker lezen op een mobiel een kwestie van de korte adem. Meer dan zeven minuten leest men volgens onderzoek niet. Een opiniestuk of column is daarom bij voorkeur zo'n 600 tot 800 woorden lang en telt weinig zinnen boven 20 woorden. Zelf heb ik daar een broertje dood aan, moet ik toegeven, maar de trend is niet te ontkennen.

Jan Dijkgraaf schrijft stukjes van 99 woorden; in de Volkskrant schreven Campert en Mulder jarenlang op de voorpagina een korte CaMu, opgevolgd door Grunberg die een korte Voetnoot verzorgde. Hoewel de meest populaire columns van Nederland, van Youp en van Heijne, traditioneler van lengte zijn, de lezer is meer en meer gewend aan kort.

2. Haak aan bij de actualiteit

Columns en opiniestukken worden geschreven voor NU. Natuurlijk zijn ze later na te lezen, maar columns zijn in hun aard vluchtiger en tijdelijker dan een roman of een gedicht hoeft te zijn. (Al kan een dichter of schrijver ook in een gedicht of een roman uiteraard nadrukkelijk het nu beschrijven en van commentaar voorzien.) Ook als je onderwerp niet noodzakelijk met het directe nu te maken heeft, geeft een verbinding met de actualiteit urgentie mee. Laat het nu daarom bij voorkeur doorschemeren; geef je opinie, je ervaring of je overdenking een actuele draai.

3. Combineer ideeën

Veel columnisten combineren twee of drie onderwerpen. Youp van ’t Hek bijvoorbeeld combineert in vrijwel elke column, hoewel hij een hoofdthema kiest, meerdere actuele gebeurtenissen en houdt op die manier de lezer op het puntje van zijn stoel. Begin met een anecdote die naar je onderwerp leidt, of switch halverwege je stuk schijnbaar van onderwerp, om er op het einde weer naar terug te keren. Een lezer wil verrast worden. Ook een column mag iets essayistisch hebben (als de lengte het toelaat).

4. Blijf zorgvuldig

Het actuele van een column of opiniestuk kan (in mijn ervaring) soms de zorgvuldigheid beïnvloeden. Voor een deel is dat onvermijdelijk: bij een roman, of een kort verhaal schaven de meeste schrijvers (ikzelf zeker) weken en maanden op hun zinnen. Op een enkele komma soms. Die tijd is er bij een column zelden. De column, als gezegd, is voor NU. Ik moet mijzelf soms dwingen een opiniestuk een paar uur of liever nog een dag te laten liggen alvorens het stuk in te zenden voor publicatie. (Eindredacteuren halen je taalfouten er hopelijk uit, maar je formuleringen en je mogelijk overbodige zinnen laten ze meestal staan. Daar ga je echt zelf over.)

5. Blijf bij jezelf

Uiteindelijk valt of staat een opiniestuk (het woord zegt het al) of een column bij datgene wat de schrijver te zeggen heeft. Blijf daarbij dicht bij jezelf. Het maakt de column (of het stuk) persoonlijk, maar daardoor ook geloofwaardiger en (hopelijk) herkenbaar voor lezers die een schrijver volgen. Uiteraard is het niet verboden ervaringen die je deelt wat 'op te frissen' of jezelf een ervaring van een ander 'toe te eigenen' (zelf doe ik het laatste nooit, maar ik ken schrijvers die daar erg goed en effectief in zijn). Zolang de lezer in je verhaal blijft geloven en je punt er duidelijk(er) van wordt is veel toegestaan. Al te opzichtig fabuleren kan evengoed tegen je werken. Kijk daar dus voor uit. Blijf vooral geloofwaardig. Zoals in elke relatie, geldt ook voor de relatie met de lezer: vertrouwen komt te voet en gaat te paard.

Voor het overige: lees de columns van anderen en luister naar feedback. Goed voorbeeld doet volgen en elke respons (of je het er mee eens bent of niet) is gratis advies.

Erwin Gaur (half-pseudoniem voor Erwin Angad-Gaur) is schrijver en componist. Hij is onder meer hoofdredacteur van muzikantenvakbladen Muziekwereld en Performers Magazine en schrijft met regelmaat columns en opiniestukken in diverse bladen en op opiniewebsites als Joop en TPO. Zijn roman Gardi verscheen begin dit jaar.