Van idee tot boek: de eerste versie herschrijven

In deze reeks van 5 vertelt Kathy Mathys je over elke stap in het schrijfproces aan de hand van haar nieuwe roman Tot het glinstert. Dit keer tips voor het herschrijven van je manuscript.

Toen de eerste versie van mijn roman Tot het glinstert Klaar was, heb ik rust genomen. Veel schrijvers tonen hun manuscript pas aan iemand anders wanneer ze een eerste versie afhebben. Ik laat het sneller aan een paar vertrouwelingen zien. Ik heb schrijvende vriendinnen met wie ik een schrijfclub vorm. We zien elkaar om de 5 weken en bespreken dan het werk dat we van tevoren naar elkaar hebben opgestuurd. Die schrijfvriendinnen kregen dus de eerste versie in stukken en brokken te lezen. Hun feedback liet ik liggen tot ik met versie twee aan de slag ging.

Laten liggen

Ik raad je sowieso aan om na voltooiing van een eerste versie je tekst te laten liggen voor je hem weer oppakt. Ga iets anders doen. In je onderbewuste blijft het motortje heus wel draaien. Het zal je verbazen hoeveel ideeën opduiken zonder dat je actief met je verhaal bezig bent. Mag je in die rustperiode helemaal niet schrijven? Natuurlijk wel. Wil je graag freewriten, doe dat dan vooral. Wie weet krijg je ideeën voor je nieuwe versie. Ik raad je wel af om al te gaan rommelen in de eerste versie. Laat die maar even rusten. Eventueel kan je ze wel voorleggen aan iemand die graag leest en die je vertrouwt. Je kan er ook voor kiezen om enkele feedbackvragen mee te geven aan die medelezer. Bijvoorbeeld:

• Bij welke passages verslapt je aandacht?
• Waar was je juist extra aandachtig?
• Waarover wil je meer weten?
• Waarover kreeg je juist te veel informatie?

Vragen stellen over je manuscript

Je boek is even blijven liggen. Misschien enkele weken of een maand of twee, drie. Wacht niet te lang. Anders bestaat de kans dat je voeling verliest met het verhaal. Na twee maand herlas ik mijn eerste versie en maakte ik notities. Zo probeerde ik een antwoord te vinden op de volgende vragen:

• Zit het verhaal goed in elkaar of is het nog onevenwichtig? Klopt de structuur?
• Is mijn verhaal te vol of niet? Zijn er verhaallijnen die niets toevoegen of verhaallijnen die meer uitgewerkt moeten worden?
• Komen de personages tot leven of zijn er meer scènes nodig om ze dicht bij de lezer te brengen?
• Waarover gaat het verhaal eigenlijk in de kern en komt dat voldoende uit de verf?
• Is het verhaal spannend genoeg of kan dat nog beter?

Doordat je afstand hebt genomen van je verhaal kom je, hopelijk, tot nieuwe inzichten en kan je weer verder. Lees in deze fase ook de feedback van je medelezers. Vraag eventueel om extra uitleg als dat nodig is.

De ene lezer kan na een rustperiode en eventuele feedback van medelezers weer verder. De ander heeft meer ondersteuning nodig. Je kan ervoor kiezen om een schrijfcoach te zoeken of een manuscriptbegeleider. Als het goed is, weten die de vinger op de zere plek te leggen en helpen ze je verder. Ook een schrijfopleiding kan helpen.

Aan de slag met de tweede versie

Een paar maanden voor de eerste versie van Tot het glinstert klaar was, werd uitgeverij Polis, waar mijn vorige boek was verschenen, opgedoekt. Ik kon die eerste versie dus niet laten lezen door een redacteur want die had ik niet meer. Bovendien zorgde de coronacrisis ervoor dat uitgeverijen voorzichtig werden in het acquireren van nieuwe titels. Toen heb ik besloten om een literair agent aan te schrijven, Lolies Van Grunsven. Gelukkig zag zij meteen potentieel in het manuscript. Lolies heeft ook ervaring als redacteur. Zij stuurt een manuscript niet zomaar op naar uitgeverijen. Ze ging dus eerst met mij aan de slag tot het boek, wat haar betreft, klaar was. Ik had geen schrijfcoach nodig, maar Lolies vervulde eigenlijk die functie. Ze wees me op de pijnpunten. Haar bevindingen luidden als volgt:

• De drijfveren van hoofdpersoon Anna zijn nog niet duidelijk genoeg. Wat wil ze nu echt?
• Het boek bevat potentieel spannende elementen, maar je werkt die nog onvoldoende uit.
• Af en toe vertraagt het tempo te veel. Daar moeten we nog aandacht aan besteden.

Twee jaar lang werkte ik aan het boek met Lolies. Ze las versie twee, versie drie en versie vier. Met die laatste was ze helemaal blij. Die kon naar de uitgeverijen toe! Je ziet: geduld is een schone deugd. Uiteindelijk kwam ik bij Ambo Anthos terecht en daar ben ik heel blij mee.

Tips:

• Laat je manuscript enige tijd liggen voor je gaat herschrijven. Wacht niet langer dan drie maanden.
• Als je zin hebt om te freewriten, doe dat dan, maar forceer je niet.
• Leg je tekst voor aan een medelezer.
• Bij herlezing van de eerste versie probeer je een aantal fundamentele vragen over plot, structuur, spanning, personages te beantwoorden (zie hierboven).
• Schakel eventueel een schrijfcoach in voor extra begeleiding of volg een opleiding.

Afbeelding

Over de auteur

Kathy geeft workshops Autobiografisch schrijven, geïnspireerd op Tot het glinstert. Die bij boekhandel Broese in Utrecht op 8/2/25 is bijna vol. Bij boekhandel Atheneum in Amsterdam vindt op 12/4/25 een nieuwe editie plaats. Alle info en inschrijven?

Volg Kathy op Instagram voor meer schrijf- en leestips.

Tot het glinstert is verschenen bij Ambo Anthos.