Van idee tot boek: wat voor schrijver ben je?

In deze reeks van 5 vertelt Kathy Mathys je over elke stap in het schrijfproces aan de hand van haar nieuwe roman Tot het glinstert. Dit keer: hoeveel structuur bedenk je van tevoren?

In Tot het glinstert laat ik hoofdpersoon Anna, docent van een groep autobiografische schrijvers, het volgende zeggen: ‘Wees niet bang voor de wildheid van je geest. Vul de woorden met je bloed, met je adem, stop er al je levendigheid in.’

Hoewel Anna en ik niet helemaal samenvallen, hadden deze woorden ook uit mijn mond kunnen komen. Ik moedig mijn studenten aan om te durven, om de angst in de ogen te kijken en om zich helemaal te laten gaan. Makkelijk is dat niet. Schrijven kan best confronterend en griezelig zijn.

Vergeet je schrijfdagboek niet

Als het goed is, ben je inmiddels een schrijfdagboek (op papier of digitaal) begonnen waarin je freewrites schrijft over je werk in wording (zie deel 1 van deze reeks). Je schrijft over je personages, hun kindertijd, hun temperament. Of je schrijft over de gebeurtenissen en de thema's die je wil verkennen. Misschien heb je zelfs al een paar scènes uitgewerkt. Blijf dit doen wanneer je bezig bent met een eerste versie. Het proces van ideeën verzamelen, houdt niet op op het moment dat je je verhaal gaat schrijven. Zelfs als je aan het herschrijven bent, blijf je nieuwe ideeën noteren.

Ik blader door mijn oude schrijfdagboeken. Tijdens het schrijven van mijn eerste versie was ik nog volop aan het verkennen en freewriten, over deze vragen bijvoorbeeld: sterven personage x en y in de stijl waarin ze geleefd hebben? Wat betekent water voor mij en voor Anna en haar moeder (het verhaal speelt voor een deel aan zee)? Blijf dus exploreren, blijf ook je databank met boeken, beelden en filmmateriaal aanvullen.

Drie soorten structuur

Een van de grote vragen in deze fase van je proces is de volgende: in hoeverre dien je de structuur van je boek te plannen? Maak je een schema of niet? Als je in interviews met schrijvers op zoek gaat naar een antwoord op die vraag, krijg je verschillende antwoorden. De een wil alles weten voor het schrijven begint, de ander werkt intuïtief. Een derde soort bevindt zich ergens in het midden en combineert intuïtie met enige planning. De ene methode is niet beter dan de andere. Je moet ontdekken wat bij jou en je boek past.

Afbeelding

Ik hou van de derde aanpak. Zonder structuur schiet ik alle kanten op, maar te veel plannen, verstikt me. Hoe pakte ik het aan voor Tot het glinstert? Ik wist dat dit een roman zou worden over een schrijfdocent met een verhaallijn in 1996 en een in 2018. Waarom twee verhaallijnen? Mijn roman gaat over herinneren en over gemaakte fouten uit het verleden. Ik wist dat ik die twee draden nodig had. Ik wist ook dat Anna een bijzondere band had met haar schrijfgroep in 1996 en dat een van haar studenten, Bruce, een beroemd schrijver zou worden. In 2018 krijgt Anna bezoek van Billie, de dochter van Bruce. Het meisje wil meer weten over haar jong gestorven vader. Die uitgangspunten waren er al van in het begin. Ik zou werken met twee verhaallijnen en had daarmee een structuur te pakken. Ik besloot dat de hoofdstukken om en om in 1996 en 2018 zouden spelen. Binnen die strakke structuur kon ik spelen naar hartenlust.

Climax

Wist ik al wat er tijdens de climax van het boek zou gebeuren? Ongeveer. Ik mikte op een confrontatie tussen Anna en Billie op drie vierde van de roman, maar wist nog niet precies hoe die eruit zou zien. Vervolgens begon ik te schrijven bij het begin.

Ik schreef het boek chronologisch, om en om een stukje 1996 en een stukje 2018. Dat moest wel, de verhaallijnen haken op elkaar in. Het ging niet anders en het ging me ook goed af. Ik kon reflecteren over de impact van verleden op heden en ik kon de ontwikkeling van de personages vorm geven. In de volgende aflevering kijken we verder naar hoe je je eerste versie schrijft en afwerkt.

Tips:

• Blijf je schrijfdagboek gebruiken ook al ben je klaar om aan de slag te gaan met je verhaal.
• Blijf freewriten over je personages, plot, thema’s. Dit houdt pas op als je boek helemaal klaar is.
• Onderzoek wat voor schrijver jij bent: intuïtief, met strakke planning of eentje die planning en intuïtie combineert.
• Ook al heb je nog geen idee van de structuur, enkel nadenken helpt niet. Probeer uit! Je kan altijd opnieuw beginnen. Gebruik post-its, eentje per scène. Op elke post-it noteer je over WIE het gaat, WAT er gebeurt, WAAR en WANNEER het speelt. Je kan schuiven met de post-its.
• Ga freewriten over wat er op het meest dramatische moment van je verhaal zou kunnen gebeuren. Blijf dit doen tot je een idee hebt waarvan je denkt: hier kan ik mee verder (sowieso ook een leuke oefening voor de intuïtieve schrijver).

Afbeelding

Over de auteur

Kathy geeft enkele workshops Autobiografisch schrijven, geïnspireerd op Tot het glinstert. Die bij Boekhandel Atheneum te Amsterdam is vol, maar je kan je wel aanmelden voor de workshop bij boekhandel Broese in Utrecht op 8/2/25. Alle info en inschrijven?

Volg Kathy op instagram voor meer schrijf- en leestips.

Tot het glinstert is verschenen bij Ambo Anthos.