Van idee tot boek: de eerste versie afwerken

In deze reeks van 5 vertelt Kathy Mathys je over elke stap in het schrijfproces aan de hand van haar nieuwe roman Tot het glinstert. Deze keer tips voor het schrijven van je eerste versie. 

In de vorige afleveringen van deze reeks reikte ik methodes aan om ideeën te genereren en adviseerde ik om je verhaalidee te verkennen door middel van freewrites en dergelijke (zie deel een en twee van deze reeks). Je weet inmiddels beter wat voor type schrijver je bent: een planner, een intuïtieve schrijver of iemand die planning combineert met intuïtie. Nu is het zaak om een eerste versie op papier te zetten.

De eerste scène

Dit is de manier waarop ik het aanpak. Ik begin bij wat een mogelijke start van de roman zou kunnen zijn. In het geval van Tot het glinstert stond de openingsscène, zoals die in het boek terechtkwam, al in de eerste versie. Het is namelijk zo dat mijn hoofdpersoon Anna op de openingsbladzijden bezoek krijgt van iemand uit haar verleden, Billie. De dingen staan meteen op scherp, je voelt de dreiging die van deze Billie uitgaat. Zij wil dat Anna haar iets vertelt en Anna wil dat geheim juist verborgen houden. Een beter begin kon ik niet verzinnen. Ik had een mooie start te pakken. Het gaat niet altijd zo vlot. Voor mijn vorige roman heb ik meerdere openingsscènes geschreven (maar pas NADAT ik versie 1 afhad. Toen kreeg ik nieuwe ideeën. Ga dus niet op zoek naar het perfecte begin. Schrijf door.)

Plannen op de korte termijn

Vervolgens plan ik wat er in de eerste drie, vier hoofdstukken gebeurt. Verder vooruitplannen heeft weinig zin. Stel dat ik in het derde hoofdstuk iets laat gebeuren dat afwijkt van mijn lange-termijnkoers, dan heb ik veel overbodig werk gedaan. Ik plan dus op de korte termijn, maar ik weet wel waar ik naartoe werk en wat er wellicht zal gebeuren op het allerspannendste moment (op 3/4 van het verhaal).

Heb ik die eerste paar hoofdstukken geschreven, dan herlees ik alle notities over mijn roman in mijn schrijfdagboek (zie deel een van deze reeks). Heb ik nog iets vergeten? Kan ik nog iets verfijnen? Ik maak ook een lijst van elementen die ik niet mag vergeten voor het vervolg van het schrijfproces. Een voorbeeld. Op een van de eerste bladzijden zegt Billie: ‘Ik weet nog dat je altijd sinaasappels voor me in partjes sneed. Je deed het heel zorgvuldig, zodat er geen witte velletjes aan het vruchtvlees zaten.’ Op het detail van de sinaasappels wil ik later terugkeren en daarom noteer ik het op mijn lijst met dingen die ik niet mag vergeten.

Zo schrijf ik het hele boek. In blokjes van enkele hoofdstukken en met mijn schrijfdagboek altijd in de buurt. Ik blijf freewriten over plot, personages en de grote vragen in het boek (treft je schuld als toeschouwer? In hoeverre kunnen we waarachtig terugblikken op ons verleden?) Ik blijf lezen, verzamelen en uitproberen.

Eerste versie afronden

Ik raad je aan om die eerste versie af te ronden zonder je zorgen te maken over de coherentie van de tekst. ‘Maar het klopt allemaal niet,’ vertellen studenten mij. ‘Het verhaal schiet alle kanten op.’ Dat is totaal niet erg. Laat je eerste versie gerust een rommeltje zijn. Een eerste versie schrijf je vooral om te ontdekken wat je wil. Welk verhaal wil je vertellen en waarom? Wat vertel je wel en wat niet? Hoe moet het verhaal klinken? Vanuit wie vertel je het? Dat zijn de vragen waarop je na die eerste versie hopelijk een antwoord hebt gekregen. Ben je klaar met je eerste versie? Bravo! Laat ze even liggen. Volgende week vertel ik je wat de vervolgstappen zijn.

Tips:

• Schrijf door zonder te willen perfectioneren. Dat komt later wel.
• Maak notities over de elementen in je verhaal die je niet mag vergeten.
• Maak een tijdlijn om overzicht te houden en/ of maak een bord met post-its per scène.
• Blijf jezelf vragen stellen over het manuscript in je schrijfdagboek.
• Beloon jezelf na elk afgewerkt hoofdstuk met een stukje lekkere chocolade of mooie post-its of…

Kathy geeft enkele workshops Autobiografisch schrijven, geïnspireerd op Tot het glinstert. Die bij Boekhandel Atheneum te Amsterdam is vol, maar je kan je wel aanmelden voor de workshop bij boekhandel Broese in Utrecht op 8/2/25. Alle info en inschrijven?

Volg Kathy op Instagram voor meer schrijf- en leestips.

Tot het glinstert is verschenen bij Ambo Anthos.