Schrijf een essay: 5 tips

Dagelijks krijg je meerdere essays onder ogen. Het essay is een meester in vermommingen. Het verkleedt zich als longread op het internet, diepgravend stuk in de krant of recensie in een tijdschrift. Wie zich in het essay verdiept, merkt al snel dat het grappig, intrigerend of spannend kan zijn. Daarenboven is het een erg toegankelijk genre. Je hoeft niets te weten over de ontwikkeling van een personage of plot om eraan te beginnen. Je hebt genoeg aan jezelf en je eigen ervaring. Hieronder vind je 5 tips over hoe je een essay moet schrijven. 

1. Begin = verwondering

Een essay ontstaat uit verwondering. Iets of iemand trekt je aandacht. Elke onderwerp, van een kamerplant tot een grafzerk, kan een aanzet vormen. Al schrijvende probeer je erachter te komen waarom dat ene ding je bijblijft. Wat zegt die verbazing over jezelf, wat zegt die over de context waarin het voorval zich afspeelt? Giet je verwondering in een vraag. Gebruik deze vraag als startpunt en rode draad in je essay. Zodra je deze vraag hebt geformuleerd, zullen je zintuigen zich ontvankelijker opstellen voor indrukken die relevant voor je essay zijn.

2. Midden = nieuwsgierigheid

Een rode draad is handig, maar een essay is geen bewegwijzerd wandelpad. Trek erop uit, sla zijwegen in en verdwaal. Een nieuw inzicht vind je in een hoekje waar je zo aan voorbijloopt als je alleen naar de pijlen kijkt. Een mogelijk antwoord op je vraag vind je overal: dicht bij jezelf, in een gesprek, een conflict, een kunstwerk of tijdens een wandeling door een stad of bos aan de andere kant van de wereld. Laat je nieuwsgierigheid botvieren en maak een lezer deelgenoot van je zoektocht. Vertel hem over je bevindingen zoals je dat zou doen tegen een goede vriend thuis op de bank, aan de telefoon of op een kruk in de kroeg.

3. Slot = prikkeling  

Een essay kan eindigen met een conclusie, maar dat hoeft niet. Misschien concludeer jij wel dat er (nog) geen conclusie is? Ook dat verhaal is de moeite waard om te vertellen. Een onderwerp leeft. Betekenissen zijn dynamisch. Conclusies zijn aan tijd en plaats gebonden. Kortom, conclusies zijn voorlopig en relatief. Focus jezelf liever op de weg naar een slotalinea of besluit. Een conclusie vloeit voort uit wat eerder in je stuk is gezegd. Een geslaagd essay prikkelt een lezer om na de laatste zin zelf over het onderwerp na te denken.

 4. Doseer je ik …

Laat jezelf zien. Een essay wordt door zijn maker gekleurd. Beken dan ook kleur. Wat vind je echt over de vraag die voor je ligt? Strookt je mening met de conventie? Prima, leg uit waarom. Houd je er een ander standpunt op na? Ook goed, vertel waarom je er zo over denkt. Blijf oprecht en dan kun je zelfs de meest bizarre kronkels in je hoofd aannemelijk voor een lezer maken. Maak van een essay echter geen egodocument. Het ik mag een onderwerp niet in de weg zitten. Als auteur ben je de ogen en oren van de lezer. Het essay rust, nog voor je je eerste ik hebt neergepend, reeds op je schouders.

5. … en lees

Lees hoe andere schrijvers het doen. Houd je van hun vertelstem en de manier waarop ze een gedachte ontwikkelen of juist niet? Dat zegt veel over de essayist die je zelf bent. Nicole Montagne schrijft in Een makelaar in Pruisen over kunst, Diana Athill reflecteert in Somewhere towards the end over ouder worden en Valeria Luiselli laat in Valse papieren via allerlei omwegen haar liefde voor literatuur floreren.

Elk essay is een buitenkans om je een tijdlang ongestoord in een boeiend onderwerp te verdiepen. Geniet ervan en succes!

Door Ward Mertens 

Ward Mertens volgde les aan de SchrijversAcademie Antwerpen. Sinds 2013 maakt hij deel uit van de redactie van het literaire tijdschrift Gierik & NVT. Ward Mertens schrijft op wardmertensschrijft.blogspot.be