Plotziekte

Het succes van de wekelijkse opdracht is onder andere te danken aan het plezier dat eraan gekoppeld is. Ik deed een tijdlang mee met Januari Schrijfmaand en merkte hoe soepel ik nieuwe verhalen bedacht, schijnbaar moeiteloos. Ik schreef kort daarna mee aan wedstrijden en werd genomineerd. Ik won er zelfs een paar. Bij verlies was er niets aan de hand. Ik bleef meedoen. Het verbaasde me dat ik kort na het winnen geen letter op papier kreeg en mijn hoofd leeg leek.

Waarom sloeg ik dan dicht na het winnen van een schrijfwedstrijd en niet na het verliezen ervan? Je zou verwachten dat mijn zelfvertrouwen en gevoel competent te zijn zou groeien na het winnen van een wedstrijd...

De werkelijkheid is dat ik de lat zo hoog legde dat ik mezelf verlamde. Dit uitte zich bij mij voornamelijk in wat ik noem de plotziekte, mijn achilleshiel. Ik kon geen plot meer verzinnen voor mijn verhalen. Ik bleef steken in personages en sferen, maar zonder verhaallijn of wendingen. Ik verwachtte van mezelf dat het volgende verhaal nog beter zou zijn dan het vorige winnende verhaal. Mijn fantasie stopte, mijn creativiteit droogde op.

John Vorhaus zegt in Comic Toolbox ook dat schrijven voor succes de beste formule is om te blokkeren. Natalie Goldberg benadrukt het plezier om te schrijven. Dit krijg je terug door freewriting, vrijuit schrijven zonder zelfkritiek. Dat klinkt gemakkelijk, maar de knop van de interne criticus laat zich niet zo snel vinden. Het vergt oefening om zonder oordeel over jezelf en wat je schrijft woorden op papier te zetten. Wat mij helpt is over gevoelens te schrijven alsof ik een ander ben, een personage die toevallig hetzelfde voelt als ik. Gedetailleerd sta ik stil bij wat ik waarneem in mezelf. Iets wat ik vaak ongehinderd bij de bushalte doe.

Ik vroeg hulp voor mijn plotziekte en kreeg bestanden toegestuurd waarin stond hoe je plots construeert. En ik kreeg raad om de vraag te stellen: ‘Wat als?’ Dat laatste leek me een goed idee, maar schrikte mij ook af. Tot nu toe had ik intuïtief gewerkt. Ik begon ergens en mijmerde wat en het kwam vanzelf wel goed. Dit werkte niet meer na het winnen van een wedstrijd.

Om te beginnen met techniek toepassen in het creatieve proces moest ik een drempel overgaan. Ik wist wel dat het zinnig is om gestructureerd aan het werk te gaan, dankbaar gebruik te maken van de ervaringen van andere schrijvers die hetzelfde hebben doorgemaakt, maar ik zocht naar verantwoording. Was creativiteit dan  niet iets spontaans, een soort mystieke ingeving, waar je mee behept was? Een voortvloeisel uit talent en levenservaring? Blijkbaar moest ik me verzoenen met het idee dat creativiteit zich laat afdwingen door het toepassen van formules…

John Vorhaus, schrijver van de langlopende televisieserie Married with children, biedt er een paar, onder andere om grappige namen te bedenken. Hij stelt dat er een wetmatigheid bestaat van een op tien. Van de tien ideeën die je hebt is er één goede. Hij stelt dan ook dat je niet moet kiezen voor de eerste de beste ingeving.

Gelouterd door mijn verandering van denken, las ik het ene schrijfboek na het andere en veel wedstrijden volgden. Ik verloor en won, maar in plaats van de bron te laten opdrogen, dacht ik aan het plezier en pakte er een boek bij om vanuit vakmanschap te schrijven. Zo won ik de fotowedstrijd #4 door een techniek beschreven door Ton Rozeman toe te passen: de onbetrouwbare verteller.

Leestips

The Comic Toolbox van John Vorhaus

Zen de kunst van het creatieve schrijven van Natalie Goldberg

Korte verhalen schrijven van Ton Rozeman

Door: Odile Schmidt