De observerende schrijver: ik zie… authenticiteit

Observeren is een belangrijke vaardigheid van schrijvers. Maar met alleen iets opmerken ben je er nog niet. Je moet ook weet hebben van associaties die bij je waarnemingen opkomen en hoe je daar een mooie verhaalopzet mee kan maken of clichés kan voorkomen. Deze week in de serie: ‘De observerende schrijver’: ik zie…authenticiteit.

Is het wel echt authentiek?

Authentiek is een gek woord, in zoverre dat het begrip authenticiteit iets is wat we in sommige situaties erg belangrijk of mooi vinden, maar dat we als we ‘authentiek’ zeggen, vaak iets anders bedoelen. De Van Dale houdt het eenvoudig: authenticiteit = echt. Maar hoe vaak hoor je niet dat iemand heel ‘authentiek’ is, als diegene extravert, zachtaardig of op een positieve manier anders is dan anderen? Dan bedoelen we meestal dat diegene niet doet wat volgens de (sociale) norm normaal is, maar doet, zegt of zich kleedt zoals die zelf wil: er wordt geen masker opgezet.
Normaalgesproken hoef je je niet zo strak aan de Van Dale te houden: dan wordt praten en schrijven erg vermoeiend. Maar voor de observerende schrijver is er een belangrijke valkuil bij het niet volgen van deze definitie van Van Dale. Neem iemand die zich ‘authentiek’ uit door met weloverwogen woorden te spreken, om zo echt te delen wat die op het hart heeft. Daar zit meteen de crux: dat kan zo lijken, maar zeker weten doe je het niet: wie weet staat diegene wel onder druk om vooral niet snel en ‘lomp’ de gedachten te verwoorden.
Klopt, de kans is klein, maar de kunst van zuiver observeren is dat je opmerkt wat je enkel en alleen ziet. Wat je invulling is, komt daarna pas.

Authenticiteit observeren

Het zal je dan waarschijnlijk ook niet verbazen dat zuivere authenticiteit observeren lastig kan zijn. Iemand kan aan de kant blijven staan en niet meedansen bij een spontane flashmob. Dat maakt diegene die dat wél doet niet meteen authentiek. Het kan gewoon betekenen dat de toeschouwer niet van dansen houdt. Misschien glimlacht diegene bij een compliment, als is dat dan niet meteen van oor tot oor. Voor deze meer verlegen persoon is dat zo authentiek als maar zijn kan.

Net als bij het observeren van liefde is authenticiteit observeren erg specifiek en moeilijk en vergt het tijd om het goed te leren. Voor authenticiteit zelf is er geen echt checklijstje, omdat ook dat observeren alleen gaat als je er een min of meer eigen definitie bij hebt. Om die eigen definitie te vormen, kunnen de volgende vragen je wel op weg helpen:

• Wanneer vond ik iemand nep of zag ik iets wat ik nep vond? Waarom was dat?
• Hoe snel komt de ‘authentieke reactie’? Als je intern veel dingen moet overwegen, of bedenkt of iets wel of niet mag of hoort, is het al snel niet meer authentiek, eerder berekenend.
• Doet/ zegt diegene dit in het openbaar? Dan is de kans groter dat dat ook authentiek is: we doen relatief snel minder authentiek als Jan en alleman ons kan zien, omdat dat niet iets is wat hoort, of waar je je zelfs voor moet schamen.

Langzaam maar zeker kom je er dan achter wat jij het verschil vindt tussen authentiek en spontaan, wijs, extravert, vrijgevochten, of… en dat kan je dan weer met een eigen schrijfstem uitwerken om zo interessante en unieke personages te schrijven.

Over de auteur

Nadine van de Sande is freelance copywriter en schrijfster. Op verhaalentaal.blog post ze wekelijks een uitgebreide tip voor creatief schrijven. Daarnaast doceert ze een cursus autobiografisch schrijven bij de Ondernemersschool. Als manuscriptredactrice en schrijfcoach helpt ze schrijvers het beste uit hun werk te halen.