5 tips voor als je over een personage schrijft dat autisme heeft

Autisme is een complex en veelzijdig spectrum. Wanneer je een personage met autisme in je verhaal opneemt, is het belangrijk om dit op een respectvolle en realistische manier te doen. Hier zijn vijf tips om je te helpen een geloofwaardig en goed uitgewerkt personage met autisme te creëren.

1. Vermijd stereotypen

Autisme wordt vaak op een stereotypische manier afgebeeld in boeken, films en series. Denk aan het briljante, maar sociaal onhandige genie, of juist de volledig afgesloten en emotieloze persoon. Personages zoals Sheldon Cooper van The Big Bang Theory of Shawn Murphy van The Good Doctor maakt het dat we mensen met autisme zijn gaan zien als slimme mannen met een obsessie. In werkelijkheid is autisme een spectrum en uit het zich op verschillende manieren, zowel bij mannen als bij vrouwen. Doe onderzoek en creëer een personage dat verder gaat dan de standaardbeelden van autistische mensen zoals we in het Nederlandse straatbeeld Kees Momma hebben.

2. Focus op het individu, niet alleen op de diagnose

Een goed geschreven personage is meer dan een label. Hoewel autisme een deel van hun identiteit kan zijn, hebben ze ook unieke persoonlijkheden, passies en levenservaringen. Denk na over hun dromen, angsten en relaties. Hoe beïnvloedt autisme hun interacties met de wereld, zonder dat het hun enige kenmerk is? Het maakt het misschien wat lastiger, maar het zal je personage wel authentieker maken. Je zal je kunnen focussen op wat je personage beleeft en wat daarbij de bijkomende emoties kunnen zijn, die soms wat complexer voor een autistische persoon.

3. Onderzoek en luister naar ervaringsdeskundigen

De beste manier om een realistisch personage te schrijven, is door te leren van mensen die autisme zelf ervaren. Lees blogs, kijk naar interviews en praat (met respect en toestemming) met mensen uit de gemeenschap. Dit helpt je om hun ervaringen en perspectieven beter te begrijpen. Daarnaast zijn er ook autistische mensen die een biografie hebben geschreven over hun levenservaring. In het Nederlands is er de biografie van Niet alle autisten houden van treinen van Robine Salomons waarin zij als jonge influencer over haar ervaringen met autisme vertelt en de vooroordelen waarmee ze wordt geconfronteerd. 

4. Wees je bewust van taalgebruik

De manier waarop je autisme benoemt, kan een groot verschil maken. Veel mensen binnen de autistische gemeenschap geven de voorkeur aan identiteit eerst taalgebruik, zoals ‘autistische persoon’ in plaats van ‘persoon met autisme’. Anderen geven weer de voorkeur aan persoon eerst taalgebruik. Wees je bewust van deze nuances en wees respectvol in je woordkeuze tijdens het schrijven, gebruik desnoods een variatie. Ik gebruik in dit artikel ook de termen ‘autistische mensen’ en ‘persoon met autisme’ door elkaar heen en ben mij bewust van de verschillende voorkeuren van autistische mensen zelf. In Angelsaksische literatuur wordt dit ‘identity-first’ in plaats van ‘person-first’ gebruikt, omdat autistische mensen daar zelf een voorkeur voor zouden hebben in het algemeen. In het Nederlandse taalgebied lijken de voorkeuren echter meer verdeeld, dus let er op dat dit een gevoelig punt is.

5. Toon zowel de uitdagingen als de sterke punten

Autisme brengt uitdagingen met zich mee, zoals sensorische overprikkeling of moeite met sociale situaties. Maar het kan ook sterke kanten met zich meebrengen, zoals oog voor detail, eerlijkheid en diepe toewijding aan interesses. Zorg voor een gebalanceerd beeld en laat zien hoe je personage met zowel obstakels als talenten omgaat. Een goed geschreven autistisch personage kan bijdragen aan meer begrip en representatie in de literatuur.