5 tips voor als je over een personage schrijft dat ADHD heeft

ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder) is een beperking die invloed heeft op iemands aandacht, impulsiviteit en energie. Wanneer je een personage met ADHD wilt beschrijven, is het belangrijk om dit op een realistische en genuanceerde manier te doen. Hier zijn vijf tips om je daarbij te helpen.

1. Onderzoek de werkelijkheid

ADHD is meer dan alleen ‘snel afgeleid’ zijn. Het kan zich uiten in hyperfocus, moeite met tijdsbeheer, impulsieve beslissingen, creativiteit en sterke emoties. Ga het gesprek aan met mensen die ADHD hebben en of lees hun ervaringsverhalen, bekijk daarnaast ook documentaires om een authentiek beeld te schetsen. Een goed voorbeeld van een ervaringsboek is Druks: mijn (on)rustige leven met ADHD van Francien Regelink, waarin ze haar eigen ervaringen deelt. 'Heb jij je pilletje al geslikt?' vragen mensen zich vaak af als ze Regelink voor het eerst ontmoeten. Niet geheel ongegrond, want Regelink heeft AD(H)D en kan nogal druk zijn.

In haar boek vertelt ze wat AD(H)D precies is en geeft ze een ongefilterd kijkje in haar leven. Van waarom boodschappen doen een uitdaging is en welke medicatie ze (soms niet) slikt, tot hoe AD(H)D werkt tussen de lakens en waarom ze op kantoor onder de brandtrap werkt. 

2. Vermijd stereotypen

Veel media portretteren ADHD als simpelweg ‘druk zijn’ of ‘chaotisch overkomen’. Dit doet geen recht aan de complexiteit van de ervaring. Een voorbeeld hiervan is Barney Stinson uit How I Met Your Mother. Zijn impulsieve gedrag, moeite met verantwoordelijkheid en constante behoefte aan prikkels zijn kenmerken die vaak met ADHD geassocieerd worden, maar hij wordt neergezet als een overdreven karikatuur. Zorg ervoor dat je personage unieke eigenschappen en diepgang heeft, zodat het geen stereotype wordt.

3. Toon zowel de uitdagingen als de krachten

ADHD kan moeilijkheden met zich meebrengen, zoals vergeetachtigheid, moeite met het afronden van taken en problemen met planning en organisatie. Dit kan ervoor zorgen dat je personage worstelt met school, werk of sociale relaties. Daarnaast kan impulsiviteit soms tot lastige situaties leiden, zoals het zeggen van ongepaste dingen of het nemen van ondoordachte beslissingen. Maar ADHD brengt ook veel positieve eigenschappen met zich mee. Mensen met ADHD zijn vaak ontzettend creatief en hebben een uniek perspectief op de wereld. Ze kunnen buiten de gebaande paden denken en zijn vaak goed in probleemoplossend denken. Ook kunnen ze, wanneer iets hen echt interesseert, een enorme focus hebben en zich volledig vastbijten in een taak. Laat in je verhaal zien hoe je personage zowel de uitdagingen als de voordelen van ADHD ervaart en hoe hij of zij hiermee omgaat. Daarnaast kan de manier waarop je personage zelf met zijn of haar ADHD omgaat variëren. Misschien heeft hij of zij copingmechanismen ontwikkeld, zoals lijstjes maken of alarmen instellen, of misschien is het een voortdurende zoektocht naar wat werkt. 

4. Denk aan de omgeving van je personage

Hoe anderen omgaan met het ADHD-aspect van je personage is belangrijk. Wordt het begrepen en gesteund of juist als een last gezien? Dit kan de dynamiek van relaties en de innerlijke beleving van je personage beïnvloeden. Denk aan familie, vrienden, collega’s of leraren en hoe ze reageren op het gedrag van je personage. Sommige mensen zullen geduldig en begripvol zijn, terwijl anderen gefrustreerd kunnen raken door bijvoorbeeld vergeetachtigheid of impulsiviteit. Dit kan leiden tot conflicten, maar ook tot diepe vriendschappen met mensen die de moeite nemen om je personage te begrijpen. Door de omgeving en interacties goed uit te werken, maak je je personage realistischer en gelaagder.

5. Gebruik innerlijke gedachten om de beleving te laten zien

Mensen met ADHD ervaren vaak een constante stroom van gedachten, waardoor ze snel kunnen associëren en afdwalen. Laat je personage dit ervaren in de manier waarop ze denken, praten en handelen. Dit kan bijvoorbeeld door snelle gedachtewisselingen of impulsieve acties te beschrijven.

In de schrijfwereld noemen ze dit een stream of consciousness, het innerlijke dialoog. Wanneer je dus ongefilterd de gedachtes beschrijft. Door ADHD op een doordachte en respectvolle manier te verwerken in je verhaal, creëer je een gelaagd personage dat herkenbaar en realistisch aanvoelt. Zo verrijk je niet alleen je verhaal, maar geef je ook meer zichtbaarheid aan neurodiverse ervaringen in de literatuur.